Temperature changes; राज्यात सध्या हवामानाची अस्थिर परिस्थिती असून, कधी ढगाळ तर कधी कोरडे वातावरण अनुभवास येत आहे. या बदलत्या हवामानाचा थेट परिणाम शेती व्यवसायावर होत असून, प्रादेशिक हवामान केंद्राच्या अंदाजानुसार येत्या काही दिवसांत मराठवाड्यात किमान तापमानात हळूहळू वाढ होण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. या पार्श्वभूमीवर शेतकऱ्यांनी विविध पिकांच्या व्यवस्थापनासाठी विशेष काळजी घेणे गरजेचे आहे.
ऊस पीक व्यवस्थापन: ऊस हे महत्त्वपूर्ण नगदी पीक असून, सध्याच्या हवामानात त्याचे योग्य व्यवस्थापन करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. शेतकऱ्यांनी ऊस पिकाला नियमित पाणी देणे आवश्यक आहे. विशेषतः नवीन लागवड केलेल्या ऊस क्षेत्रात खुरपणी करून तण नियंत्रण करणे महत्त्वाचे आहे. सध्या अनेक भागांत खोड किडीचा प्रादुर्भाव दिसून येत असून, याच्या नियंत्रणासाठी क्लोरपायरीफॉस २०% (२५ मिली) किंवा क्लोरॅट्रानोलीप्रोल १८.५% (४ मिली) प्रति १० लीटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.
हळद पिकाचे संरक्षण: हळद पिकात कंदमाशीचा प्रादुर्भाव ही एक प्रमुख समस्या बनली आहे. या किडीच्या नियंत्रणासाठी १५ दिवसांच्या अंतराने क्विनालफॉस २५% (२० मिली) किंवा डायमिथोएट ३०% (१५ मिली) यांपैकी एका किटकनाशकाची फवारणी करणे आवश्यक आहे. विशेष महत्त्वाची बाब म्हणजे उघड्या पडलेल्या कंदांना मातीने झाकणे, कारण कंदमाशीची मादी या भागात अंडी घालते. शेतकऱ्यांनी वेळेवर हळदीची भरणी करणे देखील महत्त्वाचे आहे.
हरभरा पिकाचे व्यवस्थापन: हरभरा पिकासाठी तुषार सिंचन पद्धत सर्वात योग्य ठरते. मात्र पिकात पाणी साचणार नाही याची विशेष काळजी घ्यावी. सध्याच्या ढगाळ वातावरणात घाटे अळीचा प्रादुर्भाव वाढण्याची शक्यता असते. यासाठी प्रति एकर २० पक्षी थांबे (इंग्रजी T आकाराचे) आणि २ कामगंध सापळे लावावेत. फुलोऱ्याच्या अवस्थेत ५% निंबोळी अर्काची किंवा ३०० पीपीएम अझाडीरेक्टीन (५० मिली प्रति १० लिटर पाणी) याप्रमाणे फवारणी करावी.
फळबाग व्यवस्थापन: संत्रा आणि मोसंबी बागांमध्ये मृग बहार धरलेल्या झाडांसाठी ००:५२:३४ (१५ ग्रॅम प्रति १० लिटर पाणी) या प्रमाणात फवारणी करावी. अंबे बहार धरलेल्या बागांमध्ये वाळलेल्या आणि रोगग्रस्त फांद्यांची छाटणी करून त्यावर बोर्डो पेस्ट लावावी. बागेत नियमित अंतरमशागत करून तण नियंत्रण करावे. डाळिंब बागांमध्ये काढणीस तयार असलेली फळे वेळेवर काढून घ्यावीत. काढणीनंतर बागेतील स्वच्छता राखणे महत्त्वाचे आहे.
भाजीपाला पिकांचे संरक्षण: वांगी पिकावर शेंडा आणि फळ पोखरणाऱ्या अळीचा प्रादुर्भाव दिसत असल्यास, प्रभावित भाग काढून नष्ट करावा. नियंत्रणासाठी एकरी २ कामगंध सापळे लावावेत. क्लोरॅंट्रानिलीप्रोल १८.५% एससी (४ मिली) किंवा क्लोरपायरीफॉस २०% एससी (२० मिली) किंवा सायपरमेथ्रीन १०% ईसी (११ मिली) प्रति १० लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. मिरची आणि गवार पिकांवर पावडरी मिल्ड्यू रोगाच्या नियंत्रणासाठी मायक्लोब्यूटॅनिल १०% डब्ल्यूपी (१० ग्रॅम प्रति १० लिटर पाणी) वापरावे.
सामान्य सूचना: शेतकऱ्यांनी सर्व पिकांमध्ये नियमित खुरपणी करून तण नियंत्रण करावे. पाण्याचे नियोजनबद्ध व्यवस्थापन करावे. काढणीस तयार असलेल्या पिकांची योग्य वेळी काढणी करावी. कीटकनाशके आणि बुरशीनाशकांची फवारणी करताना सुरक्षा उपकरणे वापरावीत. पावसाची उघडीप पाहून फवारणी करावी.
बदलत्या हवामानात शेतकऱ्यांनी पिकांच्या वाढीकडे बारकाईने लक्ष देणे आवश्यक आहे. वेळोवेळी दिल्या जाणाऱ्या कृषी सल्ल्यानुसार पीक व्यवस्थापन केल्यास चांगले उत्पादन मिळू शकते. किडी आणि रोगांचा प्रादुर्भाव वेळीच ओळखून त्यावर योग्य उपाययोजना करणे महत्त्वाचे आहे. एकंदरीत, नियोजनबद्ध पीक व्यवस्थापनातून शेतकऱ्यांना चांगले उत्पन्न मिळू शकते.
