UPI New Rule भारतामध्ये गेल्या काही वर्षांत डिजिटल पेमेंटचा वापर अभूतपूर्व वेगाने वाढत आहे. या क्रांतीमध्ये युनिफाइड पेमेंट्स इंटरफेस (UPI) ची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची ठरली आहे. UPI ने सामान्य नागरिकांसाठी आर्थिक व्यवहार करणे अतिशय सोपे आणि सुरक्षित केले आहे. आज देशातील प्रत्येक व्यक्ती मोबाईल फोनच्या माध्यमातून कधीही, कुठेही पैसे पाठवू आणि स्वीकारू शकतो.
UPI म्हणजे नेमके काय?
UPI ही एक अशी प्रणाली आहे जी विविध बँक खात्यांना एका मोबाईल अॅपशी जोडते. यासाठी फक्त VPA (Virtual Payment Address) ची आवश्यकता असते, जो तुमचा मोबाईल नंबर किंवा ईमेल आयडी असू शकतो. UPI च्या माध्यमातून 24 तास, आठवड्याचे सातही दिवस पैसे ट्रान्सफर करणे शक्य आहे. या सेवेमध्ये कोणतेही अतिरिक्त शुल्क आकारले जात नाही आणि व्यवहार पूर्णपणे सुरक्षित असतात.
1 नोव्हेंबर 2024 पासून UPI संदर्भात काही महत्त्वपूर्ण नियम
. या नवीन नियमांमध्ये विशेषतः UPI Lite शी संबंधित अनेक बदलांचा समावेश आहे. UPI Lite ही एक विशेष सुविधा आहे जी छोट्या रकमेच्या व्यवहारांसाठी विकसित करण्यात आली आहे. नवीन नियमांनुसार UPI Lite ची मर्यादा वाढवण्यात आली असून त्यात अनेक नवीन वैशिष्ट्ये समाविष्ट करण्यात आली आहेत.
UPI Lite मध्ये आता वॉलेट बॅलन्सची मर्यादा
2000 रुपयांवरून 5000 रुपयांपर्यंत वाढवण्यात आली आहे. यामुळे वारंवार वॉलेटमध्ये पैसे भरण्याची आवश्यकता कमी होईल. शिवाय, नवीन ऑटो-टॉप-अप फीचरमुळे वॉलेटमधील रक्कम विशिष्ट मर्यादेपेक्षा कमी झाल्यास ती आपोआप भरली जाईल. मात्र, दैनिक व्यवहारांची मर्यादा 4000 रुपये अशीच कायम ठेवण्यात आली आहे.
UPI Lite चा वापर करण्यासाठी तुम्हाला प्रथम तुमच्या UPI अॅपमध्ये (जसे BHIM, PhonePe, Google Pay) जाऊन UPI Lite पर्याय निवडावा लागेल. त्यानंतर तुमचे बँक खाते निवडून UPI Lite वॉलेटमध्ये पैसे भरावे लागतील. ऑटो-टॉप-अप फीचर सेट करण्यासाठी तुम्ही किमान बॅलन्स आणि टॉप-अप ची रक्कम निश्चित करू शकता.
UPI Lite चे सर्वात मोठे फायदे
म्हणजे त्यासाठी प्रत्येक वेळी UPI PIN टाकण्याची गरज नसते आणि ते इंटरनेट कनेक्शन नसतानाही काम करू शकते. मात्र, याचे काही मर्यादाही आहेत. उदाहरणार्थ, मोठ्या रकमेचे व्यवहार यातून करता येत नाहीत आणि सध्या सर्व बँका या सुविधेला सपोर्ट करत नाहीत.
UPI आणि UPI Lite यांच्यात काही महत्त्वाचे फरक
आहेत. UPI मध्ये व्यवहाराची मर्यादा जास्त असते आणि ती बँकेवर अवलंबून असते, तर UPI Lite मध्ये प्रति व्यवहार 1000 रुपयांची मर्यादा आहे. UPI साठी प्रत्येक व्यवहारात PIN टाकणे आवश्यक असते आणि इंटरनेट कनेक्शन लागते, तर UPI Lite मध्ये या दोन्ही गोष्टींची आवश्यकता नसते.
भविष्यात UPI मध्ये अनेक नवीन बदल होण्याची शक्यता आहे. यामध्ये क्रेडिट कार्ड लिंकिंग, आंतरराष्ट्रीय पेमेंट्स, AI इंटीग्रेशन, बायोमेट्रिक व्हेरिफिकेशन आणि ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानाचा समावेश असू शकतो. या सर्व बदलांमुळे UPI अधिक सुरक्षित आणि सोयीस्कर होईल.
UPI वापरताना काही महत्त्वाच्या सुरक्षा
उपायांची काळजी घेणे आवश्यक आहे. यामध्ये UPI PIN गोपनीय ठेवणे, अनोळखी लिंक्सवर क्लिक न करणे, सार्वजनिक वाय-फाय टाळणे, अँटीव्हायरस सॉफ्टवेअर वापरणे आणि नियमित अपडेट्स इन्स्टॉल करणे यांचा समावेश होतो. कोणत्याही अनोळखी व्यक्तीच्या मदतीने UPI व्यवहार करणे टाळले पाहिजे आणि UPI अॅपचा पासवर्ड मजबूत ठेवला पाहिजे.
UPI ही भारतातील डिजिटल पेमेंट क्रांतीचे प्रमुख चालक आहे. या तंत्रज्ञानामुळे देशातील डिजिटल व्यवहारांची संख्या वाढली असून, रोख रकमेवरील अवलंबित्व कमी झाले आहे. UPI Lite सारख्या नवीन सुविधांमुळे छोटे व्यवहार अधिक सोयीस्कर झाले आहेत. भविष्यात नवीन तंत्रज्ञानाच्या एकत्रीकरणामुळे UPI अधिक सक्षम आणि सुरक्षित होईल, ज्यामुळे भारताच्या डिजिटल अर्थव्यवस्थेला अधिक बळकटी मिळेल.
(टीप: या लेखातील माहिती केवळ शैक्षणिक उद्देशाने दिली आहे. UPI आणि UPI Lite चे नियम वेळोवेळी बदलू शकतात. अचूक आणि अद्ययावत माहितीसाठी कृपया आपल्या बँकेची किंवा NPCI ची अधिकृत वेबसाइट पहावी. कोणताही आर्थिक निर्णय घेण्यापूर्वी तज्ञांचा सल्ला घ्यावा.)