PM Vishwakarma Yojana; भारताच्या पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी देशातील पारंपारिक कारागिरांना सक्षम करण्यासाठी आणि त्यांच्या कौशल्याचा विकास करण्यासाठी एक महत्त्वाकांक्षी योजना सुरू केली आहे – प्रधानमंत्री विश्वकर्मा योजना. 2023 मध्ये सुरू करण्यात आलेल्या या योजनेने आतापर्यंत लाखो नागरिकांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवून आणला आहे. विशेषतः बारा बलुतेदार आणि लघु उद्योजकांसाठी ही योजना वरदान ठरली आहे.
या योजनेचे सर्वात महत्त्वाचे वैशिष्ट्य; म्हणजे मोफत प्रशिक्षण कार्यक्रम. योजनेअंतर्गत निवड झालेल्या उमेदवारांना त्यांच्या कौशल्याच्या आधारावर विशेष प्रशिक्षण दिले जाते. महत्त्वाची बाब म्हणजे हे प्रशिक्षण केवळ पुरुषांपुरतेच मर्यादित नसून महिलांनाही समान संधी दिली जाते. प्रशिक्षणार्थींना त्यांच्या कौशल्य विकासासोबतच दैनंदिन भत्ता, जेवण, निवास आणि इतर सुविधा मोफत पुरवल्या जातात.
प्रशिक्षण काळात उमेदवारांना दररोज 500 रुपयांपर्यंतचे वेतन दिले जाते, जे त्यांच्या प्रशिक्षण कालावधीत आर्थिक स्थैर्य प्रदान करते. या योजनेचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर उमेदवार देशाच्या कोणत्याही भागात आपला स्वतःचा व्यवसाय सुरू करू शकतात. यासाठी त्यांना कर्ज सुविधाही उपलब्ध करून दिली जाते.
योजनेची व्याप्ती; पाहता, 18 पेक्षा अधिक व्यवसायांना यामध्ये समाविष्ट करण्यात आले आहे. प्रत्येक व्यवसायासाठी विशिष्ट प्रशिक्षण मॉड्यूल तयार करण्यात आले असून, त्यानुसार प्रशिक्षण दिले जाते. विशेष म्हणजे असंघटित क्षेत्रातील आणि ग्रामीण भागातील कारागिरांना या योजनेत प्राधान्य दिले जाते.
पात्रतेच्या निकषांबाबत बोलायचे झाल्यास, आर्थिकदृष्ट्या मागास असलेल्या व्यक्तींना योजनेत प्राधान्य दिले जाते. छोटे व्यवसाय करणारे किंवा नवीन व्यवसाय सुरू करू इच्छिणारे नागरिक या योजनेसाठी अर्ज करू शकतात. मात्र महत्त्वाची बाब म्हणजे अर्ज योजनेच्या अधिकृत पोर्टलवर स्वीकारला गेला पाहिजे.
प्रशिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर उमेदवारांना एक विशेष प्रमाणपत्र दिले जाते. हे प्रमाणपत्र प्रशिक्षण केंद्रात प्रत्यक्ष दिले जाते, तसेच योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवरूनही डाउनलोड करता येते. हे प्रमाणपत्र उमेदवारांच्या कौशल्याची ओळख म्हणून काम करते आणि त्यांना भविष्यात व्यावसायिक संधी मिळवण्यास मदत करते.
नुकतीच या योजनेअंतर्गत प्रशिक्षणासाठी निवड झालेल्या उमेदवारांची यादी प्रसिद्ध करण्यात आली आहे. ज्या उमेदवारांनी अर्ज केला आहे, त्यांनी योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन आपले नाव तपासून पाहावे. यासाठी वेबसाइटवर उपलब्ध असलेल्या ‘लेटेस्ट अपडेट’ विभागात जाऊन प्रशिक्षण यादीवर क्लिक करावे. त्यानंतर आपले राज्य आणि जिल्हा निवडून, कॅपचा पूर्ण करून यादी पाहता येते.
या योजनेचा सर्वात महत्त्वाचा पैलू म्हणजे ती केवळ प्रशिक्षण देऊन थांबत नाही, तर प्रशिक्षणार्थींना व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आर्थिक मदतही करते. यामुळे प्रशिक्षण घेतलेल्या व्यक्तींना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्यास प्रोत्साहन मिळते. अशा प्रकारे ही योजना रोजगार निर्मितीला चालना देते आणि देशाच्या आर्थिक विकासात योगदान देते.
प्रधानमंत्री विश्वकर्मा योजना; ही केवळ कौशल्य विकासाची योजना नाही, तर ती भारतातील पारंपारिक कला आणि कौशल्यांचे जतन करण्याचे एक महत्त्वपूर्ण माध्यम आहे. या योजनेमुळे नवीन पिढीला पारंपारिक व्यवसायांकडे वळण्यास प्रोत्साहन मिळते आणि त्याचबरोबर या व्यवसायांचे आधुनिकीकरणही होते.
अशा प्रकारे, प्रधानमंत्री विश्वकर्मा योजना ही भारतातील कौशल्य विकास आणि रोजगार निर्मितीच्या दिशेने टाकलेले एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या योजनेच्या माध्यमातून सरकार पारंपारिक कारागिरांना सक्षम करण्याचा प्रयत्न करत आहे, जेणेकरून ते आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी होऊ शकतील आणि देशाच्या विकासात अधिक सक्रिय सहभाग घेऊ शकतील.