Ujjwala Yojana; भारत सरकारने महिलांच्या जीवनात क्रांतिकारी बदल घडवून आणण्यासाठी प्रधानमंत्री उज्ज्वला योजना 3.0 ची सुरुवात केली आहे. या योजनेअंतर्गत महाराष्ट्रातील महिलांना तीन गॅस सिलेंडर मोफत मिळणार आहेत. एक गॅस सिलेंडरची किंमत सुमारे बाराशे रुपये असल्याने, या योजनेमुळे प्रत्येक लाभार्थी कुटुंबाला वार्षिक सुमारे ३६०० रुपयांची बचत होणार आहे.
ही योजना विशेषतः ग्रामीण भागातील आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकातील महिलांसाठी वरदान ठरत आहे. योजनेचा मुख्य उद्देश प्रत्येक कुटुंबापर्यंत स्वच्छ इंधन पोहोचवणे आणि महिलांना धूरमुक्त स्वयंपाकघराची सुविधा उपलब्ध करून देणे हा आहे. पारंपरिक पद्धतीने स्वयंपाकासाठी लाकूड किंवा कोळशाचा वापर करणाऱ्या महिलांना अनेक आरोग्य समस्यांना सामोरे जावे लागत होते. धुरामुळे श्वसनाचे विकार, डोळ्यांचे आजार आणि इतर आरोग्य समस्या उद्भवत होत्या. या योजनेमुळे या समस्यांवर मात करणे शक्य झाले आहे.
योजनेच्या लाभार्थींमध्ये विविध समाज घटकांतील महिलांचा समावेश करण्यात आला आहे. यामध्ये अनुसूचित जाती-जमातींमधील महिला, प्रधानमंत्री आवास योजनेच्या लाभार्थी कुटुंबातील महिला, मागासवर्गीय आणि अंत्योदय अन्न योजनेतील कुटुंबातील महिला यांचा प्राधान्याने समावेश आहे. विशेष म्हणजे, वनवासी आणि दुर्गम भागातील महिलांसाठी ही योजना विशेष महत्त्वाची ठरली आहे.
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही पात्रता; ठेवण्यात आले आहेत. अर्जदार महिलेचे वय किमान १८ वर्षे असणे आवश्यक आहे. महत्त्वाचे म्हणजे, अर्जदाराच्या कुटुंबात आधीपासून एलपीजी कनेक्शन नसावे. अर्ज करण्याची प्रक्रिया अतिशय सोपी केली आहे. भारत गॅस, इंडियन गॅस किंवा एचपी गॅस या कंपन्यांपैकी कोणत्याही एका कंपनीकडे अर्ज करता येतो.
अर्ज करण्यासाठी दोन पर्याय उपलब्ध; महिला थेट गॅस एजन्सीमध्ये जाऊन अर्ज करू शकतात किंवा ऑनलाइन पद्धतीने अर्ज भरू शकतात. ऑनलाइन अर्ज करण्यासाठी संबंधित गॅस कंपनीच्या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन सविस्तर माहिती भरावी लागते. यामध्ये वैयक्तिक माहिती, आवश्यक कागदपत्रे आणि मोबाईल नंबरद्वारे ओटीपी वेरिफिकेशन या बाबींचा समावेश आहे.
या योजनेमुळे महिलांच्या दैनंदिन जीवनात मोठा बदल घडून आला आहे. इंधन गोळा करण्यासाठी लागणारा वेळ आता बचत होत आहे. हा वाचलेला वेळ महिला त्यांच्या स्वतःच्या विकासासाठी किंवा कुटुंबाच्या प्रगतीसाठी वापरू शकतात. स्वच्छ इंधनाच्या वापरामुळे पर्यावरणाचे संरक्षणही होत आहे. प्रदूषण कमी होऊन समाजाच्या एकूणच आरोग्यात सुधारणा होत आहे.
एलपीजी गॅसचा वापर केल्याने धूरविरहित स्वयंपाकघर शक्य झाले आहे, ज्यामुळे महिलांच्या आरोग्यात लक्षणीय सुधारणा होत आहे. स्वयंपाक करताना होणारा त्रास कमी झाला असून, आरोग्यदायी वातावरणात काम करणे शक्य झाले आहे. याचा परिणाम म्हणून कुटुंबातील सर्व सदस्यांच्या आरोग्यात सुधारणा होत आहे.
प्रधानमंत्री उज्ज्वला योजना; 3.0 ही केवळ एक सरकारी योजना नसून ती महिलांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवणारी एक महत्त्वाची पाऊल आहे. स्वच्छ इंधन, आरोग्यदायी वातावरण आणि वेळेची बचत या माध्यमातून ही योजना महिलांना सक्षम बनवत आहे. भविष्यात या योजनेची व्याप्ती आणखी वाढवून अधिकाधिक महिलांपर्यंत स्वच्छ इंधनाची सुविधा पोहोचवण्याचे सरकारचे उद्दिष्ट आहे.
ही योजना स्वच्छ भारत आणि आत्मनिर्भर भारताच्या संकल्पनेशी सुसंगत आहे.
समाजातील प्रत्येक स्तरातील महिलांपर्यंत या योजनेचा लाभ पोहोचवून त्यांच्या जीवनमानात सुधारणा करण्याचे काम सुरू आहे. महिला सक्षमीकरण आणि सामाजिक विकासाच्या दृष्टीने ही योजना एक महत्त्वपूर्ण पाऊल ठरत आहे.