Petrol Diesel Price; नवीन वर्षात पेट्रोल-डिझेलच्या किमतींमध्ये चढउतार: महाराष्ट्रातील परिस्थितीचा आढावा;नवीन वर्ष २०२५ ची सुरुवात नागरिकांसाठी मिश्र प्रतिक्रिया घेऊन आली आहे. वर्षाच्या पहिल्या दिवशी पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमतींमध्ये किंचित घट झाल्याने नागरिकांना दिलासा मिळाला होता. मात्र, ही घट अल्पकालीन ठरली असून, २ जानेवारी २०२५ पासून पुन्हा एकदा इंधन दरांमध्ये वाढ झाल्याचे चित्र दिसून येत आहे. या बदलत्या परिस्थितीचा महाराष्ट्रातील विविध शहरांवर कसा परिणाम झाला आहे, याचा सखोल आढावा घेऊयात.
महाराष्ट्रातील इंधन दरांची स्थिती
राज्यातील राजधानी मुंबई शहरात पेट्रोलची किंमत १०३.५० रुपये प्रति लिटर तर डिझेलची किंमत ९०.०३ रुपये प्रति लिटर इतकी आहे. मुंबईच्या तुलनेत इतर शहरांमध्ये इंधन दर जास्त असल्याचे दिसून येत आहे. विशेष म्हणजे, गडचिरोली, गोंदिया, हिंगोली, जालना, लातूर, नांदेड, रत्नागिरी आणि सिंधुदुर्ग या शहरांमध्ये पेट्रोलची किंमत १०५.५० रुपये प्रति लिटर तर डिझेलची किंमत ९२.०३ रुपये प्रति लिटर इतकी नोंदवली गेली आहे, जी राज्यातील सर्वाधिक आहे.
दरांमधील तफावतीची कारणे
इंधन दरांमधील या तफावतीमागे अनेक कारणे आहेत. प्रत्येक राज्यात आणि शहरात लागू होणारे विविध कर, जसे की व्हॅट, मालवाहतूक शुल्क आणि स्थानिक कर यांच्यामुळे इंधन दरांमध्ये फरक पडतो. शहरांमधील अंतर, वाहतूक खर्च आणि स्थानिक कर प्रणालीतील फरक यामुळे एकाच राज्यात विविध ठिकाणी इंधनाच्या किमतींमध्ये तफावत दिसून येते.
शहरनिहाय विश्लेषण
पुणे शहरात पेट्रोलची किंमत १०४.१४ रुपये तर डिझेलची किंमत ९०.६७ रुपये प्रति लिटर आहे. नागपूर येथे पेट्रोल १०४.३२ रुपये तर डिझेल ९०.८७ रुपये प्रति लिटर या दराने विकले जात आहे. औरंगाबाद शहरात पेट्रोल १०४.५३ रुपये तर डिझेल ९१.०५ रुपये प्रति लिटर या दराने उपलब्ध आहे. कोल्हापूर येथे पेट्रोल १०४.५४ रुपये तर डिझेल ९१.०८ रुपये प्रति लिटर या किमतीला विकले जात आहे.
नागरिकांसाठी माहिती मिळवण्याची सुविधा
दररोज सकाळी ६ वाजता नवीन इंधन दर जाहीर केले जातात. नागरिकांना या दरांची माहिती सहज मिळावी यासाठी तेल कंपन्यांनी एसएमएस सुविधा उपलब्ध करून दिली आहे. इंडियन ऑइल (IOC) ग्राहकांसाठी ९२२४९९२२४९, एचपीसीएल (HPCL) ग्राहकांसाठी ९२२२२०११२२ आणि बीपीसीएल (BPCL) ग्राहकांसाठी ९२२३११२२२२ या क्रमांकांवर एसएमएस पाठवून दैनंदिन इंधन दरांची माहिती मिळवता येते.
प्रादेशिक असमतोल
महाराष्ट्रातील इंधन दरांचे विश्लेषण केल्यास एक महत्त्वाचा प्रादेशिक असमतोल दिसून येतो. मोठी शहरे आणि महानगरांच्या तुलनेत दुर्गम भागातील शहरांमध्ये इंधन दर जास्त आहेत. उदाहरणार्थ, गडचिरोली सारख्या दुर्गम भागात इंधन दर सर्वाधिक आहेत, तर मुंबई सारख्या महानगरात ते तुलनेने कमी आहेत.
आर्थिक परिणाम
इंधन दरांमधील या वाढीचा थेट परिणाम सर्वसामान्य नागरिकांच्या दैनंदिन जीवनावर होत आहे. वाहतूक खर्चात वाढ झाल्याने अनेक वस्तू आणि सेवांच्या किमतींमध्येही वाढ होण्याची शक्यता आहे. विशेषतः शेतकरी आणि छोटे व्यावसायिक यांच्यावर याचा अधिक परिणाम होत आहे.
भविष्यातील दृष्टिकोन
इंधन दरांमधील या चढउतारांचा अभ्यास केल्यास असे दिसते की, येत्या काळात इंधन दरांमध्ये स्थिरता येणे गरजेचे आहे. यासाठी केंद्र आणि राज्य सरकारने करप्रणालीचा पुनर्विचार करणे आवश्यक आहे. तसेच, पर्यायी इंधन स्रोतांचा वापर वाढवून इंधनावरील अवलंबित्व कमी करण्याचीही गरज आहे.
नवीन वर्षाच्या सुरुवातीलाच इंधन दरांमध्ये झालेला हा बदल चिंताजनक आहे. महाराष्ट्रातील विविध शहरांमध्ये इंधन दरांमध्ये मोठी तफावत असल्याचे दिसून येत आहे. या परिस्थितीवर मात करण्यासाठी दीर्घकालीन धोरणात्मक निर्णयांची गरज आहे. नागरिकांनी देखील इंधन वापरात काटकसर करून आणि पर्यायी वाहतूक साधनांचा वापर करून या परिस्थितीला सामोरे जाण्याची गरज आहे. इंधन दरांविषयी अद्ययावत माहिती मिळवण्यासाठी उपलब्ध असलेल्या तंत्रज्ञानाचा पुरेपूर वापर करणेही महत्त्वाचे आहे.
