Turi market price; गेल्या काही वर्षांपासून महाराष्ट्रातील शेतकरी विविध समस्यांना तोंड देत आहेत. कापसाला योग्य भाव मिळत नसल्याने त्यांची अवस्था पहिल्यापासूनच बिकट झाली आहे. त्यात आता तुरीच्या घसरत्या भावांनी त्यांच्या चिंतेत आणखी भर पडली आहे. नोव्हेंबर आणि डिसेंबर महिन्याच्या तुलनेत तुरीचे दर लक्षणीय प्रमाणात घसरले असून, प्रति क्विंटल एक ते दीड हजार रुपयांनी कमी झाले आहेत.
यंदाचे वर्ष शेतकऱ्यांसाठी विशेष आव्हानात्मक ठरले आहे. पावसाच्या अनियमितपणामुळे सोयाबीन, कपाशीसोबतच तुरीचेही मोठ्या प्रमाणात नुकसान झाले आहे. पावसाच्या लहरीपणामुळे पिकांची वाढ खुंटली असून, त्यातच किडींच्या प्रादुर्भावाने उत्पादन निम्म्यापेक्षाही कमी झाले आहे. तूर शेंगा धरण्याच्या महत्त्वाच्या टप्प्यावर असताना रावेर आणि आसपासच्या भागात झालेल्या गारपिटीने शेतकऱ्यांच्या आशेवर पाणी फिरवले.
विशेष चिंतेची बाब; म्हणजे शेंगा पोखरणाऱ्या अळीचा प्रादुर्भाव होय. या सर्व नैसर्गिक आपत्तींना तोंड देत असताना जे थोडेफार पीक वाचले, ते आता बाजारात येत आहे. परंतु बाजारातील भाव पाहून शेतकऱ्यांची निराशा होत आहे. शासनाने जाहीर केलेला हमीभाव आणि प्रत्यक्षात मिळणारा भाव यात मोठी तफावत आहे. शासनाने तुरीसाठी ७,५५० रुपये प्रति क्विंटल हमीभाव निश्चित केला असला तरी, प्रत्यक्षात बाजार समित्यांमध्ये ६,४०० ते ६,८०० रुपये एवढाच भाव मिळत आहे.
जिल्ह्यातील विविध बाजार समित्यांमध्ये तुरीचे भाव वेगवेगळे आहेत. जळगाव बाजार समितीत ६,४०० रुपये, अमळनेर येथे ६,५०० रुपये, चाळीसगाव येथे ५,००० रुपये, तर पाचोरा येथे ६,९९१ रुपये असे दर आहेत. या भावांमुळे शेतकऱ्यांसमोर मोठा पेच निर्माण झाला आहे. तूर विकावी की घरात साठवून ठेवावी, या प्रश्नाने त्यांना ग्रासले आहे.
तज्ज्ञांच्या मते, यंदा तुरीचे उत्पादन कमी झाल्यामुळे येत्या काळात भाव वाढण्याची शक्यता आहे. जळगाव बाजार समितीत सध्या फारशी आवक नसली, तरी हळूहळू ती वाढत आहे. मागील वर्षाच्या तुलनेत यंदाची आवक कमी असल्याचे दिसून येत आहे. बाजारातील दरांमध्ये सातत्याने चढउतार होत असल्याने शेतकऱ्यांना योग्य निर्णय घेणे कठीण झाले आहे.
या परिस्थितीत शेतकऱ्यांसमोर अनेक आव्हाने उभी आहेत. एका बाजूला नैसर्गिक आपत्तींमुळे झालेले नुकसान, तर दुसऱ्या बाजूला बाजारातील अस्थिर भाव यांमुळे त्यांची कोंडी झाली आहे. शासनाने जाहीर केलेला हमीभाव आणि प्रत्यक्ष व्यवहारातील भाव यातील तफावत हे एक मोठे आव्हान ठरत आहे. बाजार समित्यांमधील भावांमध्येही मोठी तफावत असल्याने शेतकऱ्यांना कोणत्या बाजारपेठेत माल विकावा याचाही प्रश्न पडला आहे.
शेतकऱ्यांच्या दृष्टीने आणखी एक महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे तुरीची साठवणूक क्षमता. बऱ्याच शेतकऱ्यांकडे योग्य साठवणुकीची सोय नसल्याने ते तूर विकण्यास भाग पडत आहेत. ज्यांच्याकडे साठवणुकीची सोय आहे, त्यांनाही किती काळ तूर साठवून ठेवावी याचा प्रश्न पडला आहे. भविष्यात भाव वाढतील की नाही याबाबत अनिश्चितता असल्याने निर्णय घेणे कठीण झाले आहे.
या सर्व परिस्थितीतून मार्ग काढण्यासाठी शासनाने ठोस पावले उचलणे आवश्यक आहे. हमीभावाची अंमलबजावणी प्रभावीपणे होणे, बाजार समित्यांमध्ये भावांचे नियंत्रण, साठवणुकीसाठी सोयी-सुविधा उपलब्ध करून देणे या गोष्टींची गरज आहे. शेतकऱ्यांनाही आपल्या उत्पादनाचे नियोजन करताना बाजारपेठेतील स्थिती, साठवणूक क्षमता आणि भविष्यातील संभाव्य परिस्थिती यांचा विचार करावा लागेल.
एकंदरीत, तुरीच्या घसरत्या भावांमुळे शेतकरी वर्ग चिंतेत आहे. नैसर्गिक आपत्ती, किडींचा प्रादुर्भाव आणि बाजारातील अस्थिर भाव यांमुळे त्यांच्यासमोर अनेक आव्हाने उभी आहेत. या परिस्थितीतून मार्ग काढण्यासाठी शासन आणि शेतकरी यांनी समन्वयाने प्रयत्न करणे गरजेचे आहे. तरच या समस्येवर योग्य उपाय शोधता येईल आणि शेतकऱ्यांना दिलासा मिळू शकेल.
