gold new rules; भारतीय संस्कृतीमध्ये सोन्याला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. लग्न, सण, उत्सव किंवा कोणताही शुभ प्रसंग असो, सोन्याची खरेदी ही एक महत्त्वाची परंपरा मानली जाते. मात्र, बहुतेक लोकांना माहीत नसते की घरात किती सोने ठेवावे याबाबत काही कायदेशीर मर्यादा आहेत. या मर्यादांचे उल्लंघन केल्यास गंभीर परिणामांना सामोरे जावे लागू शकते. म्हणूनच या विषयाची सखोल माहिती असणे प्रत्येक नागरिकासाठी आवश्यक आहे.
सोने साठवण्याच्या कायदेशीर मर्यादा: केंद्रीय प्रत्यक्ष कर मंडळ (CBDT) ने सोने साठवण्याबाबत स्पष्ट मार्गदर्शक तत्त्वे जारी केली आहेत. या नियमांनुसार, विवाहित महिलांना सर्वाधिक म्हणजे 500 ग्रॅम सोने ठेवण्याची परवानगी आहे. अविवाहित महिलांसाठी ही मर्यादा 250 ग्रॅम इतकी आहे. पुरुषांच्या बाबतीत, मग ते विवाहित असोत की अविवाहित, त्यांना केवळ 100 ग्रॅम सोने ठेवण्याची परवानगी आहे. या मर्यादा ठरवताना सरकारने विविध सामाजिक आणि आर्थिक घटकांचा विचार केला आहे.
रोख व्यवहारांवरील निर्बंध: सोन्याच्या खरेदी-विक्रीसंदर्भात रोख व्यवहारांवरही काही महत्त्वाचे निर्बंध आहेत. आयकर कायद्याच्या कलम 269ST नुसार, एका दिवसात सोने खरेदीसाठी 2 लाख रुपयांपेक्षा जास्त रोख रक्कम वापरणे कायद्याने निषिद्ध आहे. या मर्यादेपेक्षा जास्त रकमेचा व्यवहार करायचा असल्यास, तो डिजिटल माध्यमातून किंवा चेकद्वारे करावा लागतो. शिवाय, 2 लाख रुपये किंवा त्याहून अधिक रकमेच्या व्यवहारासाठी पॅन कार्ड सादर करणे अनिवार्य आहे.
दंडात्मक तरतुदी: नियमांचे उल्लंघन केल्यास त्याचे गंभीर परिणाम भोगावे लागू शकतात. आयकर कायद्याच्या कलम 271D नुसार, रोख व्यवहाराच्या मर्यादेचे उल्लंघन केल्यास, व्यवहार रकमेइतकाच दंड आकारला जाऊ शकतो. मात्र, महत्त्वाची बाब म्हणजे ज्या सोन्याची खरेदी घोषित उत्पन्नातून केली आहे आणि त्याचे योग्य दस्तऐवज उपलब्ध आहेत, अशा सोन्यावर कोणताही दंड आकारला जात नाही.
करमुक्त सोने: काही परिस्थितींमध्ये सोन्यावर कर भरावा लागत नाही. उदाहरणार्थ, घोषित उत्पन्नातून किंवा करमुक्त उत्पन्नातून खरेदी केलेल्या सोन्यावर कर नाही. तसेच, वारसाहक्काने प्राप्त झालेल्या सोन्यावरही कर भरावा लागत नाही. मात्र, असे सोने विकल्यास भांडवली नफ्यावर कर देणे आवश्यक ठरू शकते.
दीर्घकालीन भांडवली नफा: सोन्याच्या विक्रीतून मिळणाऱ्या नफ्यावर करआकारणी केली जाते. विशेषतः, जर सोने तीन वर्षांपेक्षा अधिक काळ ठेवून नंतर विकले गेले, तर त्यावर 20 टक्के दीर्घकालीन भांडवली नफा कर आकारला जातो. या करआकारणीचा दर कमी असल्याने, अनेक गुंतवणूकदार दीर्घकालीन गुंतवणुकीकडे कल दर्शवतात.
सोन्याची गुंतवणूक आणि आर्थिक नियोजन: सोन्यामध्ये गुंतवणूक करताना काही महत्त्वाचे मुद्दे लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे. सोन्याची खरेदी करताना योग्य दस्तऐवजीकरण करणे, बिले जतन करणे आणि आवश्यक असल्यास पॅन कार्डचा वापर करणे महत्त्वाचे आहे. शिवाय, सोन्याची साठवणूक करताना कायदेशीर मर्यादांचे पालन करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
सुरक्षित पर्याय: ज्यांना कायदेशीर मर्यादेपेक्षा जास्त सोने ठेवायचे आहे, त्यांच्यासाठी बँक लॉकर्स किंवा सोन्याच्या बांडमध्ये गुंतवणूक करणे हे सुरक्षित पर्याय आहेत. यामुळे एका बाजूला मर्यादांचे पालन होते, तर दुसऱ्या बाजूला सोन्याची सुरक्षितताही राखली जाते.
कायदेशीर मर्यादा आणि नियमांचे पालन करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
योग्य नियोजन, दस्तऐवजीकरण आणि कायदेशीर मार्गांचा अवलंब केल्यास, सोन्याची गुंतवणूक ही सुरक्षित आणि फायदेशीर ठरू शकते. त्यामुळे प्रत्येक व्यक्तीने या नियमांची माहिती घेऊन, त्यांचे काटेकोर पालन करणे आवश्यक आहे.
