ladaki bahin yojana; महाराष्ट्र राज्य सरकारने सुरू केलेली ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना’ सध्या चर्चेचा विषय बनली आहे. लातूर जिल्ह्यात या योजनेअंतर्गत झालेल्या नव्या बदलांमुळे अनेक महिलांच्या मनात संभ्रम निर्माण झाला आहे. या योजनेचा मूळ उद्देश महिलांना आर्थिक सक्षम करणे आणि त्यांना स्वावलंबी बनवणे हा होता, मात्र आता या योजनेच्या अंमलबजावणीत मोठे बदल करण्यात आले आहेत.
लातूर जिल्ह्यातील परिस्थितीचा आढावा घेतला असता, सुरुवातीला या योजनेचा लाभ पाच लाखांहून अधिक महिलांना मिळाला होता. मात्र नुकत्याच झालेल्या कठोर छाननीमध्ये तब्बल २५ हजार १३६ लाभार्थींचे अर्ज रद्द करण्यात आले आहेत. ही कारवाई योजनेच्या पारदर्शकतेसाठी करण्यात आली असली, तरी यामुळे अनेक महिलांच्या मनात नाराजी निर्माण झाली आहे.
महिला व बालकल्याण मंत्री अदिती तटकरे यांनी या संदर्भात महत्त्वपूर्ण खुलासा केला आहे. त्यांच्या म्हणण्यानुसार, ज्या महिलांचे वार्षिक उत्पन्न अडीच लाख रुपयांपेक्षा जास्त आहे, त्यांना यापुढे या योजनेचा लाभ मिळणार नाही. हा निर्णय योजनेच्या मूळ उद्दिष्टांशी सुसंगत असून, खरोखर गरजू महिलांपर्यंत मदत पोहोचवण्याच्या दृष्टीने महत्त्वाचा मानला जात आहे.
योजनेच्या छाननी प्रक्रिये; दरम्यान अनेक गंभीर बाबी समोर आल्या आहेत. अनेक अर्जांमध्ये कागदपत्रांची छेडछाड, खोटी माहिती आणि बनावट कागदपत्रे आढळून आली. याशिवाय, अडीच लाख रुपयांपेक्षा जास्त वार्षिक उत्पन्न असणाऱ्या महिलांनीही या योजनेचा लाभ घेतल्याचे निदर्शनास आले. या सर्व बाबींचा विचार करून सरकारने कठोर पाऊल उचलण्याचा निर्णय घेतला आहे.
विधानसभा निवडणुकीपूर्वी या योजनेला मोठा प्रतिसाद मिळाला होता. मात्र निवडणुकीनंतर योजनेच्या अंमलबजावणीत अधिक पारदर्शकता आणण्याचा प्रयत्न केला जात आहे. प्रति महिना दीड हजार रुपयांची आर्थिक मदत या योजनेअंतर्गत दिली जात असली, तरी आता अनेक लाभार्थी आठव्या हप्त्याबाबत प्रश्न उपस्थित करत आहेत.
या योजनेच्या पारदर्शक अंमलबजावणीमुळे अनेक महत्त्वाचे फायदे; होण्याची अपेक्षा आहे. प्रथम, खरोखर गरजू महिलांपर्यंत मदत पोहोचेल. दुसरे, योजनेचा गैरवापर रोखता येईल. तिसरे, सरकारी निधीचा योग्य वापर होईल. आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, योजनेचे मूळ उद्दिष्ट साध्य होण्यास मदत होईल.
सध्या लातूर जिल्ह्यातील अनेक महिला या योजनेच्या पुढील टप्प्यांबाबत साशंक आहेत. विशेषतः ज्यांचे अर्ज रद्द झाले आहेत, त्या महिलांसमोर नवीन आव्हाने उभी राहिली आहेत. मात्र सरकारचे म्हणणे आहे की, या कठोर निर्णयामागे योजनेची दीर्घकालीन यशस्विता हा मुख्य हेतू आहे.
योजनेच्या भविष्यातील यशस्वितेसाठी काही महत्त्वाचे मुद्दे; विचारात घेणे आवश्यक आहे. प्रथम, अर्ज छाननीची प्रक्रिया अधिक पारदर्शक आणि कार्यक्षम करणे गरजेचे आहे. दुसरे, लाभार्थींच्या निवडीचे निकष स्पष्ट आणि सुस्पष्ट असावेत. तिसरे, योजनेच्या अंमलबजावणीवर नियमित देखरेख ठेवणे आवश्यक आहे.
या योजनेच्या माध्यमातून महिला सक्षमीकरणाचे महत्त्वाचे उद्दिष्ट साध्य होण्याची अपेक्षा आहे. मात्र त्यासाठी योजनेची अंमलबजावणी योग्य पद्धतीने होणे आवश्यक आहे. सध्या लातूर जिल्ह्यात दिसून येणारी परिस्थिती ही या दिशेतील एक महत्त्वाची पायरी मानली जात आहे.
असे म्हणता येईल की, मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना ही महाराष्ट्रातील महिलांसाठी एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे. मात्र तिच्या यशस्वितेसाठी पारदर्शकता आणि योग्य अंमलबजावणी अत्यंत महत्त्वाची आहे. लातूर जिल्ह्यातील सध्याची परिस्थिती ही या दृष्टीने एक महत्त्वाचा टप्पा मानली जात असून, यातून योजनेच्या भविष्यातील दिशा ठरणार आहे. सरकारने घेतलेले कठोर निर्णय हे दीर्घकालीन फायद्यासाठी असले, तरी त्यामुळे तात्पुरता संभ्रम निर्माण झाला आहे. मात्र योग्य मार्गदर्शन आणि स्पष्ट धोरणांमुळे ही योजना निश्चितच यशस्वी होईल, अशी अपेक्षा व्यक्त केली जात आहे.