Ladki Bhaeen Yojana; महाराष्ट्र राज्यात महिलांच्या आर्थिक स्वातंत्र्याला चालना देण्यासाठी आणि त्यांचे सामाजिक स्थान बळकट करण्यासाठी राज्य सरकारने एक महत्वाकांक्षी योजना सुरू केली आहे – ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना’. ही योजना राज्यातील महिलांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवून आणण्याच्या दृष्टीने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल ठरत आहे.
या योजनेचा मुख्य उद्देश महिलांचे आर्थिक सक्षमीकरण, त्यांच्या आरोग्य आणि पोषणामध्ये सुधारणा, तसेच कुटुंबातील त्यांची निर्णायक भूमिका मजबूत करणे हा आहे. सध्या या योजनेत सहभागी होणाऱ्या महिलांची संख्या दोन कोटी चाळीस लाखांहून अधिक असून, ही संख्या दिवसेंदिवस वाढत आहे. या योजनेअंतर्गत पात्र महिलांना दरमहा १५०० रुपये त्यांच्या बँक खात्यात थेट जमा केले जातात.
योजनेची व्याप्ती आणि पात्रता: या योजनेचा लाभ २१ ते ६५ वयोगटातील महिलांना मिळतो. मात्र, या योजनेसाठी काही विशिष्ट निकष ठरवण्यात आले आहेत. ज्या कुटुंबांचे वार्षिक उत्पन्न अडीच लाख रुपयांपेक्षा जास्त आहे, त्या कुटुंबातील महिलांना या योजनेचा लाभ मिळत नाही. तसेच, ज्या कुटुंबात ट्रॅक्टर वगळता चारचाकी वाहन आहे, त्या कुटुंबातील महिला या योजनेसाठी अपात्र ठरतात.
शासकीय नोकरीत असलेल्या महिला किंवा ज्या कुटुंबातील सदस्य शासकीय किंवा कंत्राटी नोकरीत आहेत, त्यांनाही या योजनेचा लाभ मिळत नाही. विशेष म्हणजे, विद्यमान किंवा माजी आमदार आणि खासदार यांच्या कुटुंबातील महिलाही या योजनेसाठी अपात्र ठरतात.
आर्थिक तरतूद आणि भविष्यातील योजना: महायुती सरकारने नुकतीच एक महत्त्वपूर्ण घोषणा केली आहे. या योजनेअंतर्गत मिळणारे मासिक मानधन १५०० रुपयांवरून २१०० रुपये करण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे. उपमुख्यमंत्री आणि अर्थमंत्री अजित पवार यांनी स्पष्ट केले आहे की, येत्या मार्च महिन्यात सादर होणाऱ्या राज्याच्या अर्थसंकल्पात या वाढीव मानधनाची तरतूद करण्यात येणार आहे.
योजनेची अंमलबजावणी आणि प्रगती: आतापर्यंत या योजनेअंतर्गत सहा हप्ते लाभार्थी महिलांच्या बँक खात्यात जमा करण्यात आले आहेत. जानेवारी २०२५ मध्ये सातवा हप्ता वितरित करण्याची योजना आहे. सूत्रांकडून मिळालेल्या माहितीनुसार, मकरसंक्रांतीच्या दिवसापासून पात्र लाभार्थी महिलांच्या खात्यात हे पैसे जमा होण्यास सुरुवात होईल.
इतर योजनांशी संबंध: महत्त्वाची बाब म्हणजे, या योजनेचा लाभ घेणाऱ्या महिलांना इतर शासकीय योजनांचा लाभ घेता येत नाही. उदाहरणार्थ, पीएम किसान सम्मान योजना, नमो शेतकरी योजना किंवा संजय गांधी निराधार योजनेसारख्या आर्थिक लाभाच्या योजनांचा लाभ घेणाऱ्या महिला या योजनेसाठी अपात्र ठरतात. एका व्यक्तीला एकाच योजनेचा लाभ घेता येतो.
योजनेचे महत्त्व आणि प्रभाव: ही योजना महाराष्ट्रातील महिलांसाठी आर्थिक स्वातंत्र्याचे एक महत्त्वपूर्ण साधन बनली आहे. नियमित मासिक मानधनामुळे महिलांना त्यांच्या दैनंदिन गरजा भागवण्यास मदत होत आहे. त्याचबरोबर, या योजनेमुळे महिलांचे कुटुंबातील स्थान बळकट होत असून, त्यांना आर्थिक निर्णय घेण्यात अधिक स्वातंत्र्य मिळत आहे.
या योजनेमुळे महिलांच्या आरोग्य आणि पोषणाकडेही विशेष लक्ष दिले जात आहे. नियमित उत्पन्नाच्या स्रोतामुळे महिला त्यांच्या आणि त्यांच्या कुटुंबाच्या आरोग्यासाठी अधिक खर्च करू शकत आहेत.
मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना ही महाराष्ट्र राज्यातील महिला सक्षमीकरणाच्या दिशेने टाकलेले एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या योजनेमुळे लाखो महिलांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळत असून, त्यांच्या जीवनमानात सुधारणा होत आहे. योजनेच्या मानधनात होणारी वाढ ही या दिशेतील आणखी एक सकारात्मक पाऊल ठरणार आहे. महिलांच्या सर्वांगीण विकासासाठी अशा योजना अत्यंत महत्त्वपूर्ण ठरत आहेत आणि त्यांचा विस्तार व प्रभावी अंमलबजावणी हे पुढील काळातील महत्त्वाचे आव्हान आहे.
