Land Purchase; कोरोना महामारीनंतर भारतात, विशेषतः महाराष्ट्रात स्थावर मालमत्तेच्या खरेदी-विक्रीमध्ये लक्षणीय वाढ झाली आहे. शहरी भागातील गर्दी आणि धकाधकीच्या जीवनशैलीला कंटाळून अनेक लोक आता ग्रामीण भागात किंवा शहराच्या परिसरात स्वतःची जमीन किंवा घर खरेदी करण्याकडे वळत आहेत. मात्र या प्रक्रियेत होणाऱ्या फसवणुकीचे प्रमाण देखील चिंताजनक वेगाने वाढत आहे. अशा परिस्थितीत जमीन खरेदी करताना कोणती काळजी घ्यावी आणि फसवणूक झाल्यास काय करावे, याची सविस्तर माहिती जाणून घेणे महत्त्वाचे ठरते.
जमीन खरेदी-विक्रीतील फसवणुकीचे प्रकार आणि त्यापासून बचावाचे उपाय:
१. बनावट कागदपत्रांची समस्या: जमीन खरेदी-विक्री व्यवहारात कागदपत्रांचे महत्त्व अनन्यसाधारण असते. दुर्दैवाने, या क्षेत्रात बनावट कागदपत्रांचा वापर करून फसवणूक करण्याचे प्रमाण वाढत आहे. विक्रेत्याचे पॅन कार्ड, आधार कार्ड, मालकी हक्काची कागदपत्रे यांची सत्यता तपासणे अत्यंत आवश्यक आहे. कागदपत्रांची पडताळणी करताना संबंधित सरकारी कार्यालयांमध्ये जाऊन माहिती घेणे, स्थानिक महसूल विभागाकडून पुष्टी करून घेणे आणि आवश्यक असल्यास कायदेतज्ज्ञांचा सल्ला घेणे हे फसवणुकीपासून वाचण्याचे प्रभावी मार्ग आहेत.
२. एकाच जमिनीची अनेकांना विक्री: गेल्या काही वर्षांत एकाच जमिनीची अनेक व्यक्तींना विक्री करण्याच्या घटनांमध्ये वाढ झाली आहे. या प्रकारची फसवणूक टाळण्यासाठी खरेदीदाराने जमिनीच्या सातबारा उताऱ्याची तपासणी करणे, जमिनीच्या मागील सात वर्षांच्या व्यवहारांची माहिती घेणे आणि स्थानिक महसूल कार्यालयातून जमिनीच्या सद्यस्थितीची खातरजमा करणे आवश्यक आहे. खरेदीखत नोंदणी होईपर्यंत जमीन इतर कोणाला विकली जाऊ नये यासाठी विशेष दक्षता घेणे गरजेचे आहे.
३. अॅडव्हान्स रक्कमेशी संबंधित फसवणूक: जमीन खरेदी-विक्री व्यवहारात अॅडव्हान्स रक्कम देण्याची पद्धत रूढ आहे. मात्र अनेकदा विक्रेता अॅडव्हान्स रक्कम घेऊन जमीन दुसऱ्या व्यक्तीला विकून फसवणूक करतो. अशा फसवणुकीपासून वाचण्यासाठी अॅडव्हान्स देताना योग्य कागदपत्रे तयार करणे, त्यावर साक्षीदारांच्या स्वाक्षऱ्या घेणे आणि व्यवहाराची नोंद सरकारी कार्यालयात करणे महत्त्वाचे आहे.
फसवणुकीपासून बचावासाठी महत्त्वाचे मुद्दे:
१. कागदपत्रांची पूर्ण तपासणी:
- जमिनीच्या मालकी हक्काची सर्व कागदपत्रे तपासा
- विक्रेत्याची ओळखपत्रे आणि त्यांची सत्यता पडताळून पहा
- जमिनीचा सातबारा उतारा अद्ययावत आहे की नाही ते पहा
- मागील व्यवहारांची माहिती घ्या
२. कायदेशीर सल्ला:
- अनुभवी वकिलाचा सल्ला घ्या
- खरेदीखत तयार करताना कायदेतज्ज्ञांची मदत घ्या
- सर्व कायदेशीर बाबींची पूर्तता करा
३. स्थानिक माहिती:
- जमिनीच्या स्थानिक परिस्थितीची माहिती घ्या
- शेजारील जमीनमालकांशी संपर्क साधा
- स्थानिक महसूल कार्यालयात जमिनीची माहिती तपासा
फसवणूक झाल्यास काय करावे?
जर एखाद्या व्यक्तीची जमीन खरेदी-विक्री व्यवहारात फसवणूक झाल्यास खालील पावले उचलावीत:
१. तात्काळ कारवाई:
- सर्व संबंधित कागदपत्रांसह जिल्हाधिकारी कार्यालयात तक्रार नोंदवा
- तहसील कार्यालयात घटनेची माहिती द्या
- स्थानिक पोलीस ठाण्यात तक्रार दाखल करा
२. कायदेशीर मार्ग:
- वकिलाचा सल्ला घेऊन कायदेशीर कारवाई सुरू करा
- फसवणुकीचे पुरावे जमा करा
- आर्थिक नुकसान भरपाईसाठी दावा दाखल करा
३. दस्तऐवजांची जपणूक:
- सर्व मूळ कागदपत्रे सुरक्षित ठेवा
- झालेल्या पत्रव्यवहाराच्या प्रती जतन करा
- बँक व्यवहारांची कागदपत्रे साठवून ठेवा
जमीन खरेदी-विक्री हा महत्त्वाचा आर्थिक निर्णय असतो. या व्यवहारात घाई करणे किंवा निष्काळजीपणा करणे महागात पडू शकते. म्हणूनच प्रत्येक टप्प्यावर योग्य ती काळजी घेणे, कायदेशीर सल्ला घेणे आणि सर्व कागदपत्रांची योग्य ती पडताळणी करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. तसेच फसवणूक झाल्यास तात्काळ योग्य त्या अधिकाऱ्यांकडे तक्रार करून कायदेशीर मार्गाने न्याय मिळवण्याचा प्रयत्न करावा. जागरूकता आणि सतर्कता हेच जमीन खरेदी-विक्री व्यवहारातील फसवणुकीपासून बचावाचे सर्वात महत्त्वाचे मार्ग आहेत.
