mobile recharges; भारतीय दूरसंचार क्षेत्रात एक नवीन वळण येण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे. खाजगी टेलिकॉम कंपन्या आता “डायनामिक प्राईजिंग प्लान” आणण्याच्या विचारात आहेत. या नव्या धोरणामुळे ग्राहकांच्या वापरावर आधारित शुल्क आकारणी केली जाणार आहे, जे रेल्वे तिकिटांच्या डायनामिक प्राईजिंग सारखेच असेल.
5G चे आव्हान आणि आर्थिक गणित
भारतातील खाजगी टेलिकॉम कंपन्यांनी 5G सेवा सुरू करण्यासाठी तब्बल 70 हजार कोटी रुपयांचा खर्च केला आहे. या प्रचंड गुंतवणुकीमुळे कंपन्यांवर आर्थिक दबाव वाढला आहे. या खर्चाची भरपाई करण्यासाठी कंपन्यांनी मागील काळात रिचार्ज प्लानचे दर वाढवले, परंतु याचा विपरीत परिणाम झाला. महागड्या रिचार्ज प्लानमुळे अनेक ग्राहक दुसऱ्या सेवा प्रदात्यांकडे वळले किंवा स्वस्त पर्यायांचा शोध घेऊ लागले.
डायनामिक प्राईजिंग प्लानचे स्वरूप
नवीन प्रस्तावित धोरणानुसार, जास्त मोबाईल कॉलिंग आणि इंटरनेट डाटा वापरणाऱ्या ग्राहकांना अधिक शुल्क भरावे लागणार आहे. रेल्वे विभागाच्या तिकीट बुकिंग प्रणालीप्रमाणे, जिथे प्रत्येक 10 टक्के जागांसाठी 10 टक्के भाडेवाढ होते, त्याच धर्तीवर टेलिकॉम कंपन्या आपले दर निश्चित करणार आहेत. याचा अर्थ जसजसा डाटा वापर वाढेल, तसतसे शुल्क वाढत जाईल.
सध्याची बाजारपेठ परिस्थिती
वर्तमान परिस्थितीत, आयडिया-वोडाफोन सारख्या कंपन्यांचे ग्राहक लक्षणीयरीत्या कमी झाले आहेत. एअरटेलने मात्र शहरी आणि ग्रामीण भागात आपला व्याप वाढवून महसुलात वाढ केली आहे. रिलायन्स जिओने रिचार्ज प्लान महाग करून कमाई वाढवली असली तरी, त्यांचेही सिम वापरकर्ते घटले आहेत.
प्रमुख आव्हाने
खाजगी टेलिकॉम कंपन्यांसमोर अनेक महत्त्वाची आव्हाने आहेत:
- दूर गेलेल्या ग्राहकांना परत आकर्षित करणे: महागड्या दरांमुळे गेलेल्या ग्राहकांना परत आणण्यासाठी विशेष धोरणे आखावी लागणार आहेत.
- 2G ते 4G संक्रमण: देशात अजूनही 180 दशलक्ष मोबाईल वापरकर्ते 2G इंटरनेट वापरत आहेत. या ग्राहकांकडून कंपन्यांना कमी महसूल मिळतो. त्यांना 4G नेटवर्ककडे वळवणे हे मोठे आव्हान आहे.
- महसूल-खर्च संतुलन: टेलिकॉम कंपन्यांना सरकारला मोठ्या प्रमाणात कर भरावा लागतो, मात्र त्यांची कमाई घटत आहे. ही तफावत दूर करणे आवश्यक आहे.
- बीएसएनएलची स्पर्धा: मागील काही महिन्यांत रिचार्ज दरात 10.26% वाढ झाल्यानंतर, अनेक ग्राहक स्वस्त सेवा देणाऱ्या बीएसएनएलकडे वळले आहेत.
भविष्यातील परिणाम
डायनामिक प्राईजिंग प्लान आल्यास त्याचे दूरगामी परिणाम होऊ शकतात:
- जास्त डाटा वापरणाऱ्या ग्राहकांवर आर्थिक भार वाढेल.
- कमी डाटा वापरणाऱ्या ग्राहकांना स्वस्त पर्याय उपलब्ध होतील.
- नवीन ग्राहकांसाठी आकर्षक योजना येतील.
- कंपन्यांच्या महसुलात वाढ होण्याची शक्यता आहे.
भारतीय टेलिकॉम क्षेत्र महत्त्वाच्या वळणावर उभे आहे. 5G तंत्रज्ञानातील गुंतवणूक आणि वाढती स्पर्धा यांमुळे कंपन्या नवीन व्यावसायिक मॉडेलचा विचार करत आहेत. डायनामिक प्राईजिंग प्लान हा त्यातीलच एक महत्त्वाचा बदल ठरू शकतो. मात्र या धोरणाचे यश हे ग्राहकांच्या प्रतिसादावर अवलंबून असेल. कंपन्यांना एकीकडे आपला खर्च भरून काढायचा आहे, तर दुसरीकडे ग्राहकांना परवडणारी सेवा द्यायची आहे. हे संतुलन साधणे हे पुढील काळातील मोठे आव्हान ठरणार आहे.
टेलिकॉम क्षेत्रातील हा बदल यशस्वी होण्यासाठी कंपन्यांना ग्राहकांच्या गरजा आणि आर्थिक क्षमता यांचा योग्य विचार करून धोरणे आखावी लागतील. तसेच, डिजिटल भारताच्या संकल्पनेला साजेशा पद्धतीने सर्वसामान्यांना परवडणारी दूरसंचार सेवा उपलब्ध करून देणे हे आव्हान देखील त्यांच्यासमोर असणार आहे.
