Namo Shetkari Yojana; महाराष्ट्र राज्याच्या कृषी क्षेत्रात एक नवीन पर्व सुरू झाले आहे. राज्य सरकारने नुकतीच सुरू केलेली नमो शेतकरी सन्मान योजना ही शेतकऱ्यांच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल ठरली आहे. या योजनेचा शुभारंभ पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते शिर्डी येथे करण्यात आला, जो महाराष्ट्राच्या कृषी इतिहासातील एक सुवर्णक्षण ठरला आहे.
नमो शेतकरी सन्मान योजनेची संकल्पना ही केंद्र सरकारच्या प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजनेच्या धर्तीवर आधारित आहे. या योजनेंतर्गत, राज्य सरकारकडून शेतकऱ्यांना दरवर्षी 6,000 रुपयांचे अतिरिक्त अनुदान देण्यात येणार आहे. केंद्र सरकारच्या योजनेतून मिळणाऱ्या 6,000 रुपयांसह, आता महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना एकूण 12,000 रुपये वार्षिक अनुदान मिळणार आहे. ही रक्कम थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा केली जाणार आहे.
योजनेच्या पहिल्या टप्प्यातच राज्य सरकारने मोठी उडी घेतली आहे. राज्यातील 85 लाख 60 हजार शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यांमध्ये थेट 1,712.02 कोटी रुपये जमा करण्यात आले आहेत. या रकमेचे वितरण डीबीटी (डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर) पद्धतीने करण्यात येत आहे, ज्यामुळे योजनेच्या अंमलबजावणीत पारदर्शकता आणि कार्यक्षमता राखली जात आहे.
या योजनेची मूळ संकल्पना तत्कालीन अर्थमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी 2023-24 च्या अर्थसंकल्पात मांडली होती. त्यानंतर कृषिमंत्री धनंजय मुंडे यांनी या योजनेच्या प्रत्यक्ष अंमलबजावणीला गती दिली. विशेष उल्लेखनीय बाब म्हणजे, यापूर्वी तांत्रिक अडचणींमुळे सुमारे 12 लाख शेतकरी प्रधानमंत्री किसान सन्मान योजनेपासून वंचित होते. मात्र राज्य सरकारच्या विशेष मोहिमेमुळे त्यापैकी 6 लाख शेतकऱ्यांना या योजनेत सामावून घेण्यात यश मिळाले आहे.
या योजनेचे सर्वात महत्त्वाचे वैशिष्ट्य; म्हणजे शेतकऱ्यांना मिळणारी आर्थिक सुरक्षितता. नियमित उत्पन्नाची हमी, कृषी खर्चासाठी आर्थिक मदत आणि आकस्मिक खर्चांसाठी आर्थिक तरतूद यामुळे शेतकऱ्यांना मोठा दिलासा मिळणार आहे. शेती व्यवसायाला प्रोत्साहन देण्याच्या दृष्टीने ही योजना महत्त्वाची ठरणार आहे. शेतीसाठी आवश्यक साधनसामग्री खरेदी, बियाणे, खते यांसारख्या निविष्ठांसाठी आर्थिक पाठबळ आणि शेती आधुनिकीकरणासाठी प्रोत्साहन यामुळे शेतीचा विकास होण्यास मदत होणार आहे.
सामाजिक सुरक्षेच्या दृष्टीनेही या योजनेचे महत्त्व; अनन्यसाधारण आहे. शेतकरी कुटुंबांच्या जीवनमानात सुधारणा, शैक्षणिक आणि आरोग्य खर्चांसाठी मदत, तसेच ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला चालना देण्याचे काम ही योजना करणार आहे. योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी स्पष्ट निकष आणि प्रक्रिया निश्चित करण्यात आली आहे.
लाभार्थी निवडीसाठी महाराष्ट्रातील नोंदणीकृत शेतकरी असणे, प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजनेचे पात्र लाभार्थी असणे आणि वैध बँक खाते व आधार क्रमांक असणे ही प्रमुख पात्रता निकष आहेत. अर्ज प्रक्रिया ऑनलाइन पोर्टलद्वारे राबविली जात असून, आवश्यक कागदपत्रांची पडताळणी आणि बँक खात्याची माहिती अद्ययावत करणे या प्रक्रियेचा समावेश आहे.
लाभ वितरणाची प्रक्रिया दोन समान हप्त्यांमध्ये केली जात असून, रक्कम थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात डीबीटी प्रणालीद्वारे जमा केली जात आहे. यामुळे योजनेच्या अंमलबजावणीत पारदर्शकता राखली जात आहे.
नमो शेतकरी सन्मान योजना ही केवळ आर्थिक मदतीपुरती मर्यादित नाही, तर ती महाराष्ट्रातील शेती क्षेत्राच्या सर्वांगीण विकासाचा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांचे जीवनमान उंचावेल, ग्रामीण अर्थव्यवस्था बळकट होईल, शेती क्षेत्रात नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर वाढेल आणि शेतीचे आधुनिकीकरण होण्यास मदत होईल.
नमो शेतकरी सन्मान योजना ही महाराष्ट्र सरकारची एक दूरदृष्टी असलेली आणि परिणामकारक योजना आहे. केंद्र सरकारच्या योजनेसोबत ही योजना शेतकऱ्यांना दुहेरी लाभ देणार असून, त्यांच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी एक महत्त्वाचे पाऊल ठरणार आहे. या योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीसाठी राज्य सरकार आणि प्रशासन यंत्रणा सज्ज असून, त्यामुळे महाराष्ट्रातील शेती क्षेत्राला नवी दिशा मिळणार आहे. शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नात वाढ करून त्यांचे जीवनमान उंचावण्याच्या दृष्टीने ही योजना निश्चितच एक महत्त्वाचा टप्पा ठरणार आहे.
