Pensioners and senior; भारतातील पेन्शनधारक आणि ज्येष्ठ नागरिकांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवून आणण्यासाठी सरकार आणि विविध संस्थांनी अनेक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतले आहेत. या निर्णयांमुळे त्यांचे जीवन अधिक सुखकर आणि सुरक्षित होण्यास मदत होणार आहे. या सर्व बदलांचा सविस्तर आढावा घेऊया.
आरोग्य विम्यातील क्रांतिकारी बदल; हा सर्वात महत्त्वाचा टप्पा म्हणावा लागेल. IRDAI ने घेतलेल्या धाडसी निर्णयामुळे आता वयाची कोणतीही मर्यादा न ठेवता सर्व नागरिकांना आरोग्य विमा घेता येणार आहे. यापूर्वी ६५ वर्षांवरील व्यक्तींना आरोग्य विमा घेण्यास अनेक अडचणींना सामोरे जावे लागत होते. या मर्यादा आता पूर्णपणे काढून टाकण्यात आल्या आहेत. हा निर्णय विशेषतः ज्येष्ठ नागरिकांसाठी वरदान ठरणार आहे. कारण वयाच्या या टप्प्यावर आरोग्य विम्याची सर्वात जास्त गरज असते आणि आता त्यांना त्यांच्या वयाचा विचार न करता आरोग्य विमा संरक्षण मिळू शकेल.
न्यायालयीन प्रक्रियेतील सुधारणांमुळे पेन्शनधारकांना मोठा दिलासा मिळाला आहे. उच्च न्यायालयाने घेतलेल्या निर्णयानुसार, यापुढे पेन्शनशी संबंधित प्रकरणांची सुनावणी दररोज होणार असून, त्यांचा निपटाराही जलद गतीने केला जाणार आहे. न्यायमूर्ती गुरप्रीत सिंग यांनी दिलेल्या या ऐतिहासिक आदेशामुळे पेन्शनधारकांना आता वर्षानुवर्षे न्यायालयाच्या पायऱ्या चढण्याची गरज भासणार नाही. विशेषतः वृद्ध पेन्शनधारकांसाठी हा निर्णय अत्यंत महत्त्वाचा ठरणार आहे.
ग्रॅच्युइटी संदर्भात अलाहाबाद उच्च न्यायालयाने दिलेला निर्णयही महत्त्वाचा आहे. या निर्णयानुसार, चुकीच्या वेतन आकारणीमुळे ग्रॅच्युइटीतून कपात केलेली रक्कम ६% व्याजासह परत करावी लागेल. सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्देशांनुसार दिलेल्या या आदेशाची अंमलबजावणी एका महिन्याच्या आत करणे बंधनकारक करण्यात आले आहे. यामुळे अनेक सेवानिवृत्त कर्मचाऱ्यांना आर्थिक दिलासा मिळणार आहे.
वेतनश्रेणीतील सुधारणांबाबत हिमाचल प्रदेश उच्च न्यायालयाने महत्त्वाचा निर्णय दिला आहे. २०१६ ते २०२२ या कालावधीत सेवानिवृत्त झालेल्या कर्मचाऱ्यांना न्यायमूर्ती ज्योत्स्ना दुआ यांनी दिलेल्या निर्णयानुसार सुधारित वेतनश्रेणीचा लाभ मिळणार आहे. या निर्णयामुळे अनेक निवृत्त कर्मचाऱ्यांच्या पेन्शनमध्ये वाढ होणार आहे.
कर्मचारी भविष्य निर्वाह निधी संघटनेने (EPFO) खातेधारकांसाठी घेतलेला निर्णयही स्वागतार्ह आहे.
१६ एप्रिल २०२४ पासून, खातेधारक स्वतःच्या किंवा अवलंबितांच्या वैद्यकीय उपचारांसाठी १ लाख रुपयांपर्यंत रक्कम काढू शकतात. यापूर्वी ही मर्यादा केवळ ५०,००० रुपये होती. या वाढीव मर्यादेमुळे आरोग्य समस्यांशी सामना करणाऱ्या खातेधारकांना मोठा आधार मिळणार आहे.
ABHA आयडीच्या संदर्भात केंद्र सरकारने महत्त्वाची घोषणा.
आरोग्य योजनेच्या लाभार्थ्यांसाठी ABHA आयडी बनवण्याची मुदत सप्टेंबर २०२४ पर्यंत वाढवण्यात आली आहे. तसेच CGHS आयडी धारकांनी ऑक्टोबर २०२४ पर्यंत आपला ABHA नंबर CGHS आयडीशी लिंक करणे बंधनकारक करण्यात आले आहे.
बँकिंग क्षेत्रातही ज्येष्ठ नागरिकांसाठी महत्त्वाचे निर्णय घेण्यात आले आहेत. HDFC बँकेने ज्येष्ठ नागरिकांसाठी विशेष मुदत ठेव योजना जाहीर केली आहे. ५ वर्षे १ दिवस ते १० वर्षांच्या मुदत ठेवींवर बँक ७.७५% व्याज देत आहे, जे सामान्य ग्राहकांपेक्षा ०.५०% जास्त आहे. ही योजना ज्येष्ठ नागरिकांच्या आर्थिक सुरक्षिततेला बळकटी देणारी ठरणार आहे.
पेन्शन वितरण प्रक्रियेतही महत्त्वाचे बदल; करण्यात आले आहेत. पेन्शनधारकांना महागाई भत्त्याबाबत मोठी घोषणा करण्यात आली आहे. ज्या पेन्शनधारकांना ५०% महागाई भत्त्याची थकबाकी मिळालेली नाही, त्यांना ती जून महिन्याच्या पेन्शनसोबत मिळणार आहे. बँकेतून पेन्शन घेणाऱ्यांचे पेन्शन २५ तारखेपर्यंत, तर स्पर्श प्रणालीतून पेन्शन घेणाऱ्यांचे पेन्शन ३० तारखेपर्यंत त्यांच्या खात्यात जमा होईल.
या सर्व सुधारणा आणि बदलांचा एकत्रित विचार केला असता, पेन्शनधारक आणि ज्येष्ठ नागरिकांच्या जीवनात निश्चितच सकारात्मक बदल घडून येणार आहेत. आरोग्य विमा क्षेत्रातील सुधारणा, न्यायालयीन प्रक्रियेतील सुलभता, आर्थिक सुविधांमधील वाढ आणि पेन्शन वितरण प्रक्रियेतील सुधारणा या सर्व बाबी त्यांच्या दैनंदिन जीवनातील अनेक समस्या सोडवण्यास हातभार लावणार आहेत.
वयोवृद्ध नागरिकांसाठी हे बदल अधिक महत्त्वाचे ठरणार आहेत. कारण त्यांना आता अधिक सुरक्षितता आणि सोयी-सुविधा उपलब्ध होणार आहेत. या सर्व निर्णयांमुळे त्यांचे जीवन अधिक सुखकर आणि सुरक्षित होईल, तसेच त्यांच्या आर्थिक स्थैर्यालाही बळकटी मिळेल. एकंदरीत, हे सर्व बदल भारतातील पेन्शनधारक आणि ज्येष्ठ नागरिकांच्या कल्याणासाठी टाकलेले एक महत्त्वाचे पाऊल ठरणार आहे.