PM Kisan Yojana; महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजनेमध्ये महत्त्वपूर्ण बदल करण्यात आले आहेत. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी आता शेतकरी कुटुंबातील सर्व सदस्यांची आधार क्रमांक जोडणी बंधनकारक करण्यात आली आहे. या नवीन नियमांमुळे येणाऱ्या काळात शेतकऱ्यांना योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही महत्त्वपूर्ण पावले उचलावी लागणार आहेत.
सध्याची स्थिती महाराष्ट्रात पीएम किसान सन्मान योजनेत एकूण 96 लाख 67 हजार पात्र शेतकरी लाभार्थी आहेत. यापैकी 95 लाख 95 हजार लाभार्थी भूमि अभिलेख नोंदणीनुसार आहेत, परंतु त्यांपैकी बहुतांश शेतकऱ्यांनी अद्याप भूमि अभिलेख नोंदणी अपडेट केलेली नाही. तर 95 लाख 16 हजार शेतकऱ्यांनी केवायसी प्रमाणीकरण पूर्ण केले आहे.
महत्त्वाची आकडेवारी दर्शवते की, 94 लाख 55 हजार शेतकऱ्यांनी आपला आधार क्रमांक बँक खात्याशी जोडला आहे. मात्र अजूनही सुमारे 1 लाख 98 हजार शेतकऱ्यांनी ही प्रक्रिया पूर्ण केलेली नाही. विशेष म्हणजे, सुमारे 36 हजार शेतकऱ्यांनी अर्जाला स्वमान्यता दिलेली नाही.
नवीन एग्रीस्टेक योजना; डिसेंबर 2024 मध्ये महाराष्ट्र सरकारने एग्रीस्टेक योजना जाहीर केली. या योजनेचा मुख्य उद्देश शेतकऱ्यांना एक विशिष्ट ओळख क्रमांक देणे हा आहे. या योजनेंतर्गत, प्रत्येक शेतकऱ्याला त्याच्या शेतकरी असल्याच्या दाव्याचा सरकारी पुरावा मिळणार आहे आणि त्याची नोंद भूमी अधिकार अभिलेखात केली जाणार आहे.
महत्त्वाचे बदल आणि मुदती
- जानेवारी 2025 पर्यंत शेतकऱ्यांना आपला आधार क्रमांक अपडेट करून योजनेशी जोडावा लागणार आहे.
- 19 व्या हप्त्यासाठी ही नवीन अट लागू राहणार नाही.
- 20 व्या हप्त्यापासून मात्र शेतकरी कुटुंबातील सर्व सदस्यांची आधार जोडणी अनिवार्य असेल.
आव्हाने आणि अडचणी एग्रीस्टेक योजनेच्या अंमलबजावणीत काही अडचणी येत आहेत. महाराष्ट्रातील कृषी विभागातील तीन विभागांच्या कर्मचारी संघटनांनी या योजनेवर बहिष्कार टाकला आहे. या योजनेची अंमलबजावणी जिल्हा आणि तालुका स्तरावर कृषी सहाय्यक, ग्रामसेवक आणि तलाठी यांच्या समन्वयातून होणार होती, परंतु कर्मचारी संघटनांच्या बहिष्कारामुळे योजना सध्या रखडली आहे.
पुढील टप्पे आणि अपेक्षा 19 व्या हप्त्यासाठी पात्र ठरलेल्या 92 लाख 42 हजार शेतकऱ्यांना 25 जानेवारी 2025 नंतर त्यांच्या बँक खात्यात रक्कम जमा होण्याची शक्यता आहे. मात्र त्यानंतरच्या हप्त्यांसाठी सर्व नवीन नियम लागू होतील.
योजनेची उद्दिष्टे केंद्र आणि राज्य सरकारने या योजनेमागे काही महत्त्वाची उद्दिष्टे ठेवली आहेत:
- एका शेतकरी कुटुंबात एकच पात्र लाभार्थी असावा.
- शेतकऱ्यांची माहिती डिजिटल स्वरूपात उपलब्ध करून देणे.
- भूमि अभिलेखांची अचूकता वाढवणे.
- योजनेचा लाभ खऱ्या शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचवणे.
शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाच्या सूचना
- जे शेतकरी अद्याप केवायसी प्रमाणीकरण करू शकले नाहीत, त्यांनी ते लवकरात लवकर पूर्ण करावे.
- आधार क्रमांक बँक खात्याशी जोडणे आवश्यक आहे.
- कुटुंबातील सर्व सदस्यांची आधार माहिती अपडेट करणे गरजेचे आहे.
- भूमि अभिलेख नोंदणी अद्ययावत करणे महत्त्वाचे आहे.
पीएम किसान योजना आणि एग्रीस्टेक योजना या दोन्ही योजना शेतकऱ्यांच्या हिताच्या दृष्टीने महत्त्वाच्या आहेत. या योजनांमधील बदलांमुळे डिजिटल व्यवस्थेचा वापर वाढणार असून, शेतकऱ्यांची माहिती अधिक सुव्यवस्थित होईल. मात्र या बदलांची अंमलबजावणी यशस्वी होण्यासाठी शेतकरी आणि प्रशासन यांच्यातील समन्वय महत्त्वाचा ठरणार आहे. शेतकऱ्यांनी या बदलांकडे सकारात्मक दृष्टीने पाहून आवश्यक ती कागदपत्रे आणि प्रक्रिया पूर्ण करणे गरजेचे आहे, जेणेकरून त्यांना योजनेचा निर्बाध लाभ मिळू शकेल.