PM Surya Ghar; भारताच्या ऊर्जा क्षेत्रात क्रांतिकारी बदल घडवून आणण्याच्या दृष्टीने पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी अत्यंत महत्त्वाकांक्षी अशी पीएम सूर्य घर योजना जाहीर केली आहे. ही योजना देशातील एक कोटी घरांना स्वयंपूर्ण ऊर्जा निर्मितीचे साधन देणार असून, सर्वसामान्य नागरिकांच्या आर्थिक सबलीकरणासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल ठरणार आहे.
दिनांक 1 फेब्रुवारी 2024 रोजी केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी सादर केलेल्या अर्थसंकल्पात या योजनेची औपचारिक घोषणा करण्यात आली.
मूळात 22 जानेवारी रोजी पंतप्रधान मोदी यांनी या योजनेची संकल्पना मांडली होती. या योजनेचे सर्वात महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे प्रत्येक पात्र कुटुंबाला त्यांच्या घराच्या छतावर सौर ऊर्जा पॅनेल बसवून स्वतःची वीज निर्मिती करता येणार आहे.
या योजनेमुळे लाभार्थी कुटुंबांना दरमहा 300 युनिट्स मोफत वीज मिळणार आहे. यातून त्यांना केवळ वीज बिलात बचत होणार नाही तर अतिरिक्त वीज विक्रीतून वार्षिक सरासरी 18,000 ते 20,000 रुपयांपर्यंत उत्पन्न मिळवता येणार आहे. ही रक्कम मध्यमवर्गीय आणि गरीब कुटुंबांसाठी महत्त्वपूर्ण आर्थिक हातभार ठरणार आहे.
योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी सरकारने स्पष्ट मार्गदर्शक तत्त्वे; निश्चित केली आहेत. 1 ते 3 किलोवॅट क्षमतेच्या सौर पॅनेलसाठी 40% अनुदान दिले जाणार आहे, तर 3 ते 10 किलोवॅट क्षमतेसाठी 20% अनुदान उपलब्ध असणार आहे. या अनुदानामुळे सामान्य नागरिकांना सौर ऊर्जा प्रकल्प उभारणे परवडणारे होणार आहे.
योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही पात्रता; ठरवून देण्यात आले आहेत. अर्जदार भारतीय नागरिक असणे आवश्यक आहे. त्याच्याकडे स्वतःचे घर असावे आणि छतावर सौर पॅनेल बसवण्यासाठी पुरेशी जागा उपलब्ध असावी. घरात अधिकृत वीज कनेक्शन असणे आवश्यक आहे. विशेष म्हणजे ज्या कुटुंबांचे वार्षिक उत्पन्न 1.50 लाख रुपयांपेक्षा कमी आहे, अशा कुटुंबांना या योजनेत प्राधान्य दिले जाणार आहे. मात्र अर्जदार किंवा त्याच्या कुटुंबातील कोणीही सरकारी नोकरीत नसावा, असेही निकष ठेवण्यात आला आहे.
अर्ज प्रक्रिया पूर्णपणे ऑनलाइन पद्धतीने www.pmsuryaghar.gov.in या संकेतस्थळावर करता येणार आहे.
अर्जासोबत आधार कार्ड, पॅन कार्ड, बँक पासबुक, वीज बिल, रेशन कार्ड यासारखी मूलभूत कागदपत्रे जोडणे आवश्यक आहे. विशेष म्हणजे अर्जदाराचे बँक खाते आधार कार्डशी लिंक असणे आवश्यक आहे, जेणेकरून अनुदान थेट लाभार्थ्यांच्या खात्यात जमा करता येईल.
या योजनेचे फायदे; अनेकपदरी आहेत. सर्वप्रथम, लाभार्थी कुटुंबांना त्यांच्या मासिक वीज बिलात मोठी बचत होणार आहे. दुसरे म्हणजे अतिरिक्त वीज विक्रीतून त्यांना नियमित उत्पन्न मिळू शकेल. तिसरे, या योजनेमुळे स्वच्छ ऊर्जेचा वापर वाढून पर्यावरण संरक्षणाला हातभार लागणार आहे. चौथे, सौर ऊर्जा क्षेत्रात नवीन रोजगाराच्या संधी निर्माण होणार आहेत.
पंतप्रधान सूर्य घर योजना ही केवळ वीज निर्मितीची योजना नाही तर ती एक व्यापक सामाजिक-आर्थिक बदल घडवून आणणारी योजना आहे. या योजनेमुळे एका बाजूला सर्वसामान्य नागरिकांचे सबलीकरण होईल तर दुसऱ्या बाजूला देशाच्या ऊर्जा सुरक्षिततेला बळकटी मिळेल. सौर ऊर्जेच्या वाढत्या वापरामुळे कार्बन उत्सर्जन कमी होऊन पर्यावरण संरक्षणालाही मदत होणार आहे.
एकूणच, पंतप्रधान सूर्य घर योजना ही भारताच्या ऊर्जा क्षेत्रातील एक महत्त्वाची पायाभूत योजना ठरणार आहे. या योजनेमुळे सर्वसामान्य नागरिकांना स्वयंपूर्ण ऊर्जा निर्मितीचे साधन मिळणार असून, त्यांच्या आर्थिक विकासाला चालना मिळणार आहे. स्वच्छ ऊर्जेच्या वापरामुळे पर्यावरण संरक्षणाचे उद्दिष्टही साध्य होणार आहे. या योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीसाठी सरकार, नागरिक आणि सौर ऊर्जा क्षेत्रातील विविध घटकांनी एकत्र येऊन काम करणे आवश्यक आहे.
