Railway New rules; भारतीय रेल्वेने प्रवाशांसाठी एक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे, ज्यामुळे रेल्वे प्रवास अधिक सुलभ आणि सोयीस्कर होणार आहे. 21 जानेवारी 2025 पासून लागू होणाऱ्या या नवीन नियमांमुळे तिकीट बुकिंग प्रक्रियेत मोठे बदल होणार आहेत. या बदलांचा मुख्य उद्देश प्रवाशांना उत्तम सेवा देणे आणि तिकीट बुकिंग प्रणालीत पारदर्शकता आणणे हा आहे.
नवीन नियमांमधील सर्वात महत्त्वाचा बदल म्हणजे Advance Reservation Period (ARP) मध्ये केलेली सुधारणा. आतापर्यंत प्रवासी 120 दिवस आधी तिकीट बुक करू शकत होते, परंतु आता ही मुदत 60 दिवसांवर आणली आहे. हा बदल सर्व प्रकारच्या श्रेणींसाठी लागू असेल, ज्यामध्ये स्लीपर क्लास, एसी थ्री टियर, एसी टू टियर, एसी फर्स्ट क्लास, चेअर कार आणि जनरल क्लास यांचा समावेश आहे. मात्र, विदेशी पर्यटकांसाठी 365 दिवसांची ARP कायम ठेवण्यात आली आहे, जेणेकरून त्यांना त्यांच्या प्रवासाचे योग्य नियोजन करता येईल.
या नवीन नियमांमागील महत्त्वाचे कारण म्हणजे तिकीट रद्दीकरणाचे प्रमाण कमी करणे. आधीच्या 120 दिवसांच्या ARP मध्ये सुमारे 21% तिकिटे रद्द केली जात होती, शिवाय 4-5% प्रवासी कोणतीही पूर्वसूचना न देता प्रवास करत नसत. नवीन 60 दिवसांच्या ARP मुळे या समस्या बऱ्याच प्रमाणात कमी होतील अशी अपेक्षा आहे. याशिवाय, कमी कालावधीमुळे तिकीट काळाबाजार रोखण्यासही मदत होईल.
रेल्वे प्रशासनाने या बदलांसोबतच IRCTC ॲप आणि वेबसाइटमध्ये देखील महत्त्वपूर्ण सुधारणा केल्या आहेत. नवीन बुकिंग कॅलेंडर 60 दिवसांच्या ARP नुसार अपडेट केले जाईल. यासोबतच यूजर इंटरफेस अधिक सोपा करण्यात आला असून, सीट उपलब्धतेची माहिती रिअल-टाइम पाहता येईल. जनरल क्लास तिकिटांसाठी काउंटर बुकिंग आणि UTS ॲपद्वारे बुकिंगची सुविधा पूर्वीप्रमाणेच सुरू राहील.
या नवीन व्यवस्थेमुळे रेल्वे प्रशासनाला प्रवाशांची वास्तविक संख्या अधिक अचूकपणे समजेल, ज्यामुळे विशेष गाड्यांचे नियोजन करणे सोपे होईल. सण-उत्सवांच्या काळात जास्त मागणी असलेल्या मार्गांवर अतिरिक्त गाड्या सोडता येतील. याचा थेट फायदा प्रवाशांना होईल कारण त्यांना कन्फर्म तिकीट मिळण्याची शक्यता वाढेल.
तिकीट रद्दीकरणाच्या नियमांमध्येही काही बदल करण्यात आले आहेत. प्रवासी 60 दिवसांपूर्वी बुकिंग रद्द करू शकतील, मात्र रिफंड धोरणात कोणताही बदल करण्यात आलेला नाही. 20 जानेवारी 2025 पूर्वी केलेल्या बुकिंगवर या नवीन नियमांचा कोणताही परिणाम होणार नाही, त्या सर्व बुकिंग पूर्वीच्या 120 दिवसांच्या ARP अंतर्गत वैध राहतील.
प्रवाशांसाठी काही महत्त्वाच्या सूचना; देण्यात आल्या आहेत. प्रवाशांनी त्यांच्या प्रवासाच्या 60 दिवस आधीच तिकीट बुक करावे, तसेच काही पर्यायी तारखांचे नियोजन ठेवावे. गरज पडल्यास तत्काल तिकीटचा पर्याय वापरता येईल. प्रवाशांनी नियमितपणे IRCTC ॲप आणि वेबसाइट तपासून अद्ययावत माहिती घ्यावी.
या नवीन व्यवस्थेमुळे रेल्वे प्रशासनाला देखील अनेक फायदे होणार आहेत. संसाधनांचा योग्य वापर करता येईल, कमी रद्दीकरण आणि नो-शो मुळे उत्पन्नात वाढ होईल, आणि चांगल्या सेवांमुळे प्रवासी समाधानी राहतील. प्रवाशांच्या मनातील शंका दूर करण्यासाठी रेल्वेने FAQ देखील जारी केले आहेत.
या नवीन नियमांमुळे तिकिटांच्या किंमतींमध्ये कोणताही बदल होणार नाही
तसेच तत्काल तिकीट बुकिंगच्या नियमांमध्येही कोणताही बदल केलेला नाही. सीट उपलब्धतेत वाढ होण्याची शक्यता आहे कारण कमी रद्दीकरण आणि चांगल्या नियोजनामुळे जास्त सीट्स उपलब्ध होतील.
भारतीय रेल्वेचा हा निर्णय प्रवाशांच्या सोयीसाठी घेण्यात आला असला, तरी प्रवाशांनी प्रवासापूर्वी IRCTC ची अधिकृत वेबसाइट किंवा जवळच्या रेल्वे स्थानकावरून अद्ययावत माहिती घेणे महत्त्वाचे आहे. या नवीन व्यवस्थेमुळे रेल्वे प्रवास अधिक सुलभ, सोयीस्कर आणि पारदर्शक होईल, जे भारतीय रेल्वेच्या सेवा सुधारणेच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल आहे.
हे नवीन नियम भारतीय रेल्वेच्या आधुनिकीकरणाचा एक भाग आहेत, जे प्रवाशांना अधिक चांगली सेवा देण्याच्या उद्देशाने तयार करण्यात आले आहेत. या बदलांमुळे रेल्वे प्रवास करणे अधिक सोयीस्कर होईल आणि प्रवाशांना त्यांच्या प्रवासाचे योग्य नियोजन करता येईल.
