Railway Update; केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारमण यांनी सादर केलेल्या 2025-26 च्या अर्थसंकल्पात भारतीय रेल्वेसाठी अभूतपूर्व तरतूद करण्यात आली आहे. या अर्थसंकल्पात रेल्वे क्षेत्राच्या सर्वांगीण विकासासाठी 2.52 लाख कोटी रुपयांची तरतूद करण्यात आली असून, यामध्ये नवीन प्रकल्प, आधुनिकीकरण आणि पायाभूत सुविधांच्या विकासावर भर देण्यात आला आहे. रेल्वेमंत्री अश्विनी वैष्णव यांनी या संदर्भात केलेल्या घोषणा भारतीय रेल्वेच्या भविष्यातील विकासाची दिशा स्पष्ट करणाऱ्या आहेत.
नवीन प्रकल्पांची मोठी घोषणा; अर्थसंकल्पात 4.6 लाख कोटी रुपयांच्या नवीन प्रकल्पांचा समावेश करण्यात आला आहे, जे पुढील चार ते पाच वर्षांत पूर्ण होणार आहेत. या प्रकल्पांमध्ये नवीन रेल्वे मार्गांची निर्मिती, विद्यमान रेल्वे मार्गांचे दुहेरीकरण, स्थानकांचा पुनर्विकास आणि उड्डाणपूल व अंडरपास यांचा समावेश आहे. विशेष म्हणजे या प्रकल्पांमुळे देशातील रेल्वे वाहतूक व्यवस्था अधिक सक्षम आणि आधुनिक होणार आहे.
वंदे भारत आणि अमृत भारत गाड्यांची मोठी वाढ रेल्वे प्रवासाची वाढती मागणी लक्षात घेता सरकारने मोठा निर्णय घेतला आहे. पुढील दोन ते तीन वर्षांत 200 नवीन वंदे भारत गाड्या, 100 अमृत भारत गाड्या आणि 50 नमो भारत गाड्या सुरू करण्यात येणार आहेत. या नवीन गाड्यांमुळे देशातील विविध शहरे आणि प्रमुख केंद्रे एकमेकांशी जोडली जाणार आहेत. विशेषतः अमृत भारत गाड्यांमुळे लहान आणि मध्यम अंतराच्या शहरांमधील प्रवास सुलभ होणार आहे.
सामान्य प्रवाशांसाठी विशेष तरतूद सर्वसामान्य प्रवाशांच्या सोयीसाठी 17,500 नवीन जनरल कोच तयार करण्यास मान्यता देण्यात आली आहे. यापैकी 31 मार्च 2024 पर्यंत 1,400 कोच तयार होतील, तर पुढील आर्थिक वर्षात 2,000 सामान्य कोच बनवण्याचे लक्ष्य ठेवण्यात आले आहे. याशिवाय देशभरात 1,000 नवीन फ्लायओव्हरच्या बांधकामांनाही मंजुरी देण्यात आली आहे.
मालवाहतुकीत मोठी प्रगती भारतीय रेल्वेने मालवाहतुकीच्या क्षेत्रातही महत्त्वाची प्रगती साधली आहे. 31 मार्च 2025 पर्यंत 1.6 अब्ज टन माल वाहतुकीचे लक्ष्य निश्चित करण्यात आले आहे. या लक्ष्याच्या पूर्ततेनंतर भारतीय रेल्वे जागतिक स्तरावर मालवाहतुकीच्या क्षेत्रात चीननंतर दुसऱ्या क्रमांकावर पोहोचेल. हे लक्ष्य साध्य करण्यासाठी रेल्वे विभाग विशेष प्रयत्न करत आहे.
विद्युतीकरण आणि सुरक्षेवर भर पर्यावरणपूरक वाहतुकीला प्राधान्य देत सरकारने 2025 पर्यंत संपूर्ण रेल्वे मार्गांचे विद्युतीकरण करण्याचे महत्त्वाकांक्षी उद्दिष्ट ठेवले आहे. याशिवाय रेल्वे सुरक्षेसाठीही विशेष तरतूद करण्यात आली आहे. सध्याची 1.14 लाख कोटी रुपयांची तरतूद पुढील आर्थिक वर्षात 1.16 लाख कोटी रुपयांपर्यंत वाढवण्यात येणार आहे. सार्वजनिक-खाजगी भागीदारी (पीपीपी) अंतर्गत येणारी गुंतवणूक जोडल्यास एकूण बजेट 2.64 लाख कोटी रुपयांपर्यंत पोहोचणार आहे.
भविष्यातील प्रभाव आणि फायदे; सर्व योजना आणि प्रकल्पांमुळे भारतीय रेल्वे व्यवस्था अधिक सक्षम आणि आधुनिक होणार आहे. प्रवाशांना जलद, सुरक्षित आणि आरामदायी प्रवासाची सुविधा उपलब्ध होणार आहे. नवीन वंदे भारत आणि अमृत भारत गाड्यांमुळे प्रवासाचा वेळ कमी होणार असून, प्रवाशांना आधुनिक सुविधांचा लाभ मिळणार आहे. सामान्य कोचच्या संख्येत होणारी वाढ गरीब आणि मध्यमवर्गीय प्रवाशांसाठी विशेष महत्त्वाची ठरणार आहे.
मालवाहतुकीच्या क्षेत्रातील प्रगतीमुळे देशाच्या अर्थव्यवस्थेला चालना मिळणार आहे. विद्युतीकरणामुळे पर्यावरणाचे संरक्षण होणार असून, रेल्वे वाहतुकीचा खर्चही कमी होणार आहे. सुरक्षा व्यवस्थेवरील खर्चामुळे प्रवास अधिक सुरक्षित होणार आहे.
2025-26 च्या अर्थसंकल्पातील रेल्वे क्षेत्रासाठीच्या तरतुदी आणि योजना भारतीय रेल्वेच्या आधुनिकीकरणाच्या दृष्टीने महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या योजनांच्या यशस्वी अंमलबजावणीमुळे भारतीय रेल्वे जागतिक दर्जाची वाहतूक व्यवस्था म्हणून उदयास येईल. प्रवाशांच्या सोयी-सुविधांसह पर्यावरणपूरक वाहतूक व्यवस्थेचा विकास या योजनांमधून साधला जाणार आहे. एकूणच, भारतीय रेल्वेच्या विकासाची ही नवी दिशा देशाच्या प्रगतीसाठी महत्त्वाची ठरणार आहे.
