Rajya Krushi Yantrikikaran Yojana; आधुनिक शेतीमध्ये यांत्रिकीकरणाचे महत्व दिवसेंदिवस वाढत आहे. शेतीचे यांत्रिकीकरण करून शेतकऱ्यांचे श्रम कमी करणे आणि उत्पादकता वाढवणे हा मुख्य उद्देश राज्य कृषी यांत्रिकीकरण योजनेमागे आहे. या योजनेद्वारे शेतकऱ्यांना विविध प्रकारची कृषी अवजारे आणि यंत्रसामग्री खरेदी करण्यासाठी शासकीय अनुदान दिले जाते.
योजनेची पार्श्वभूमी आणि उद्दिष्टे: राज्य कृषी यांत्रिकीकरण योजना ही शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत महत्वाची योजना आहे. या योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट म्हणजे ज्या भागात शेतीमध्ये यांत्रिक उर्जेचा वापर कमी आहे, अशा क्षेत्रांमध्ये आणि विशेषतः अल्प व अत्यल्प भूधारक शेतकऱ्यांपर्यंत कृषी यांत्रिकीकरणाचा लाभ पोहोचवणे हे आहे. याशिवाय, प्रात्यक्षिके आणि मनुष्यबळ विकासाद्वारे शेतकऱ्यांमध्ये यांत्रिकीकरणाबद्दल जागरूकता निर्माण करणे हा देखील या योजनेचा महत्वाचा उद्देश आहे.
योजनेचे लाभार्थी आणि पात्रता: या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही महत्वाच्या अटींची पूर्तता करणे आवश्यक आहे. सर्वप्रथम, अर्जदार हा शेतकरी असणे अनिवार्य आहे. त्याच्याकडे वैध आधार कार्ड असावे आणि त्याच्या नावावर 7/12 उतारा व 8अ असणे आवश्यक आहे. जर शेतकरी अनुसूचित जाती किंवा अनुसूचित जमाती प्रवर्गातील असेल, तर त्यांच्याकडे वैध जात प्रमाणपत्र असणे गरजेचे आहे.
योजनेतील महत्वाची तरतूद; म्हणजे एखाद्या घटकासाठी किंवा औजारासाठी एकदा लाभ घेतल्यानंतर, त्याच घटकासाठी पुढील 10 वर्षे पुन्हा अर्ज करता येत नाही. मात्र, इतर औजारांसाठी अर्ज करण्यास कोणतीही अडचण नाही. विशेष म्हणजे, जर कुटुंबातील एखाद्या व्यक्तीच्या नावावर ट्रॅक्टर असेल, तर त्या कुटुंबातील व्यक्ती ट्रॅक्टरचलित औजारांसाठी अनुदानास पात्र असतात, परंतु यासाठी ट्रॅक्टर असल्याचा पुरावा सादर करणे आवश्यक आहे.
अर्ज प्रक्रिया आणि आवश्यक कागदपत्रे: या योजनेसाठी अर्ज करताना काही महत्वाची कागदपत्रे सादर करणे आवश्यक आहे. यामध्ये अर्जदाराच्या आधार कार्डची झेरॉक्स प्रत, बँक पासबुकची झेरॉक्स प्रत, 7/12 उतारा, 8अ आणि अनुसूचित जाती/जमातीच्या लाभार्थ्यांसाठी जातीचा दाखला या कागदपत्रांचा समावेश होतो. सर्व अर्ज महाडीबीटी शेतकरी योजना पोर्टलवर ऑनलाइन पद्धतीने सादर करावे लागतात.
योजनेंतर्गत मिळणारी अनुदानित साधने: या योजनेअंतर्गत विविध प्रकारच्या कृषी उपकरणांसाठी अनुदान दिले जाते. यामध्ये पॉवर टिलर, ट्रॅक्टर, पॉवरटिलर/ट्रॅक्टर चलित अवजारे, बैलचलित अवजारे/यंत्र, मनुष्य चलित औजारे/यंत्र यांचा समावेश होतो. याशिवाय काढणी पश्चात तंत्रज्ञान, स्वयंचलित यंत्रे आणि वैशिष्ट्यपूर्ण अवजारे/यंत्रे यांसाठीही अनुदान उपलब्ध आहे.
विशेष महत्वाचे म्हणजे, या योजनेंतर्गत भाडे तत्वावरील सुविधा केंद्र – कृषी अवजारे बँकेची स्थापना आणि उच्च तंत्रज्ञान उत्पादन सेवा सुविधा केंद्राची स्थापना यासाठीही शासकीय अनुदान दिले जाते. हे एक महत्वाचे वैशिष्ट्य आहे कारण यामुळे लहान शेतकऱ्यांना महागडी यंत्रे विकत न घेता भाड्याने वापरता येतात.
योजनेचे महत्व आणि फायदे: राज्य कृषी यांत्रिकीकरण योजनेमुळे शेतकऱ्यांना अनेक फायदे होतात. यांत्रिकीकरणामुळे शेतीची कामे जलद गतीने आणि कमी श्रमात पूर्ण होतात. शेतमजुरांची कमतरता असताना यांत्रिकीकरण एक उत्तम पर्याय ठरतो. याशिवाय, आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केल्याने पिकांची उत्पादकता वाढते आणि उत्पादन खर्च कमी होतो.
राज्य कृषी यांत्रिकीकरण योजना ही शेतकऱ्यांसाठी वरदान ठरली आहे. या योजनेमुळे लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांना आधुनिक कृषी यंत्रसामग्री खरेदी करणे शक्य झाले आहे. यांत्रिकीकरणामुळे शेतीची उत्पादकता वाढते आणि शेतकऱ्यांचे जीवनमान उंचावण्यास मदत होते. योजनेची यशस्वी अंमलबजावणी करून अधिकाधिक शेतकऱ्यांपर्यंत याचा लाभ पोहोचवणे हे आता महत्वाचे उद्दिष्ट आहे.
