RBI News; भारतीय अर्थव्यवस्थेत एक महत्त्वपूर्ण बदल होत आहे. भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) नुकतीच ₹50 च्या नव्या नोटेसंदर्भात महत्त्वपूर्ण घोषणा केली आहे. या नव्या नोटेवर आरबीआयचे नवनियुक्त गव्हर्नर संजय मल्होत्रा यांची स्वाक्षरी असणार आहे, जी त्यांच्या कार्यकाळातील पहिली नोट ठरणार आहे. ही घोषणा देशाच्या आर्थिक क्षेत्रात मोठी चर्चेचा विषय ठरली आहे.
नवीन नोटेची वैशिष्ट्ये आणि डिझाइन; याकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे. महात्मा गांधी (नवीन) सीरीजमधील ही नोट 66 मिमी X 135 मिमी या आकारात असणार आहे. नोटेचा मूळ रंग निळा असून, त्याची रचना सध्याच्या ₹50 च्या नोटेशी साधर्म्य दर्शवणारी आहे. नोटेच्या मागील बाजूस हंपी आणि रथाचे चित्र कोरले जाणार आहे, जे भारताच्या समृद्ध सांस्कृतिक वारशाचे प्रतीक आहे. या नव्या डिझाइनमुळे नोटेची ओळख वेगळी ठरणार असली, तरी मूळ रचना कायम ठेवल्याने सर्वसामान्य नागरिकांना ती सहज ओळखता येईल.
संजय मल्होत्रा यांची या नोटेवरील स्वाक्षरी विशेष महत्त्व धारण करते. डिसेंबर 2024 मध्ये शक्तीकांत दास यांच्या निवृत्तीनंतर मल्होत्रा यांनी आरबीआयच्या गव्हर्नरपदाची धुरा सांभाळली. त्यांच्या नेतृत्वाखाली जारी होणारी ही पहिलीच नोट असल्याने, ती ऐतिहासिक महत्त्व धारण करते. मल्होत्रा यांचा प्रशासकीय अनुभव आणि वित्तीय क्षेत्रातील त्यांचे योगदान लक्षणीय आहे.
संजय मल्होत्रा यांचा प्रशासकीय पार्श्वभूमी अतिशय समृद्ध आहे. 1990 बॅचचे राजस्थान कॅडरचे आयएएस अधिकारी असलेल्या मल्होत्रा यांनी विविध महत्त्वपूर्ण पदांवर काम केले आहे. डिपार्टमेंट ऑफ फायनान्शियल सर्व्हिसेस (DFS) चे सचिव म्हणून त्यांनी केलेले कार्य उल्लेखनीय आहे. नोव्हेंबर 2020 मध्ये REC चे चेअरमन आणि एमडी म्हणूनही त्यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. उर्जा मंत्रालयात अतिरिक्त सचिव म्हणून त्यांनी दिलेले योगदान देखील महत्त्वपूर्ण आहे.
नवीन नोट जारी करण्यामागे आरबीआयचे उद्दिष्टे; आहेत. अर्थव्यवस्थेत अधिक स्थैर्य आणणे, चलन सुलभ करणे आणि आर्थिक व्यवहारांना गती देणे ही त्यांची प्रमुख उद्दिष्टे आहेत. नव्या तंत्रज्ञानाचा वापर करून नोटांची सुरक्षितता वाढवण्याचाही प्रयत्न आहे. या नव्या नोटांमुळे रोख व्यवहार अधिक सुरळीत होतील अशी अपेक्षा आहे.
सर्वसामान्य नागरिकांच्या मनात एक प्रश्न असू शकतो – सध्याच्या ₹50 च्या नोटांचे काय होणार? या संदर्भात आरबीआयने स्पष्ट केले आहे की, सध्या वापरात असलेल्या सर्व ₹50 च्या नोटा पूर्वीप्रमाणेच वैध राहतील. नवीन नोटा चलनात येत असल्या, तरी जुन्या नोटा अवैध ठरणार नाहीत. त्यामुळे नागरिकांनी कसलीही काळजी करण्याची गरज नाही.
लवकरच ही नवीन नोट बँक आणि एटीएममधून ग्राहकांच्या हातात येईल. नोटेचे डिझाइन महात्मा गांधी सीरीजप्रमाणेच असल्याने, ग्राहकांना त्याचा वापर करण्यात कोणतीही अडचण येणार नाही. संजय मल्होत्रा यांच्या स्वाक्षरीमुळे या नोटेला एक वेगळे महत्त्व प्राप्त होणार आहे.
भारतीय अर्थव्यवस्थेच्या दृष्टीने ही घोषणा; महत्त्वपूर्ण आहे. नवीन नोटांच्या निर्मितीमुळे चलन व्यवस्था अधिक मजबूत होईल. शिवाय, अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून नोटांची सुरक्षितता वाढवण्यात येत असल्याने, बनावट नोटांचा धोका कमी होईल. या नव्या नोटांमुळे डिजिटल इंडियाच्या युगात देखील रोख व्यवहारांची सोय अधिक सुलभ होईल.
आरबीआयची ही घोषणा भारतीय अर्थव्यवस्थेसाठी एक सकारात्मक पाऊल आहे. नवीन गव्हर्नर संजय मल्होत्रा यांच्या नेतृत्वाखाली जारी होणारी ही पहिली नोट त्यांच्या कार्यकाळाची सुरुवात गाजवणारी ठरेल. सध्याच्या नोटांचे अस्तित्व कायम राहणार असल्याने आणि नवीन नोटांची रचना ओळखीची असल्याने, सर्वसामान्य नागरिकांना कोणतीही गैरसोय होणार नाही. या नव्या नोटांमुळे भारतीय चलन व्यवस्था अधिक सक्षम आणि सुरक्षित होईल, जे देशाच्या आर्थिक विकासाला निश्चितच पोषक ठरेल.
