Senior Citizen Savings Scheme; सेवानिवृत्तीनंतरचे जीवन आर्थिकदृष्ट्या सुरक्षित व्हावे, यासाठी योग्य नियोजन करणे अत्यंत महत्त्वाचे असते. ज्येष्ठ नागरिकांना त्यांच्या बचतीवर चांगला परतावा मिळावा आणि त्यांचे पैसे सुरक्षित राहावेत, या उद्देशाने भारत सरकारने ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना (Senior Citizen Saving Scheme- SCSS) सुरू केली आहे. ही योजना विशेषतः 60 वर्षांवरील नागरिकांसाठी असून, स्वेच्छानिवृत्ती घेतलेल्या (VRS) व्यक्तींसाठीही उपलब्ध आहे.
सध्याच्या आर्थिक वातावरणात, जेथे बँकांच्या मुदत ठेवींवरील व्याजदर कमी होत चालला आहे, तेथे ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना एक आकर्षक पर्याय ठरत आहे. या योजनेअंतर्गत सध्या 8.2 टक्के दराने व्याज मिळत आहे, जे इतर बचत योजनांच्या तुलनेत बरेच जास्त आहे. या योजनेची सर्वात महत्त्वाची वैशिष्ट्ये म्हणजे तिची सुरक्षितता आणि विश्वसनीयता, कारण ती भारत सरकारद्वारे समर्थित आहे.
या योजनेत सहभागी होण्यासाठी किमान 1,000 रुपयांची गुंतवणूक करावी लागते, तर कमाल मर्यादा 30 लाख रुपये आहे. गुंतवणूक करताना रक्कम 1,000 च्या पटीत असणे आवश्यक आहे. योजनेचा कालावधी 5 वर्षांचा असून, खातेधारकाला दर तीन महिन्यांनी व्याज मिळते. विशेष म्हणजे, मुदत संपल्यानंतर खातेधारक आणखी तीन वर्षांसाठी योजना वाढवू शकतो, मात्र हा पर्याय फक्त एकदाच उपलब्ध आहे.
या योजनेचे आर्थिक लाभ; समजून घेण्यासाठी काही उदाहरणे पाहू. जर एखाद्या व्यक्तीने 5 लाख रुपयांची गुंतवणूक केली, तर त्याला 8.2 टक्के दराने 2,05,000 रुपये व्याज मिळेल. म्हणजेच मॅच्युरिटीच्या वेळी त्याला एकूण 7,05,000 रुपये मिळतील. याच प्रमाणात, 10 लाख रुपयांच्या गुंतवणुकीवर मॅच्युरिटीला 14,10,000 रुपये, 15 लाख रुपयांवर 21,15,000 रुपये, 20 लाख रुपयांवर 28,20,000 रुपये आणि 30 लाख रुपयांच्या गुंतवणुकीवर तब्बल 42,30,000 रुपये मिळतात.
या योजनेचा एक महत्त्वाचा फायदा; म्हणजे कर बचतीची सुविधा. आयकर कायद्याच्या कलम 80C अंतर्गत, गुंतवणूकदार दरवर्षी 1.5 लाख रुपयांपर्यंतच्या गुंतवणुकीवर करसवलतीचा लाभ घेऊ शकतो. याशिवाय, व्याजाचे पैसे नियमित मिळत असल्याने, ज्येष्ठ नागरिकांना त्यांच्या दैनंदिन खर्चासाठी नियमित उत्पन्नाचा स्रोत उपलब्ध होतो.
योजनेची आणखी एक महत्त्वाची सुविधा; म्हणजे खाते हस्तांतरणाची सुविधा. खातेधारक भारतातील कोणत्याही ठिकाणी राहत असला, तरी तो आपले खाते त्या ठिकाणी हस्तांतरित करू शकतो. हे विशेषतः त्या ज्येष्ठ नागरिकांसाठी उपयुक्त आहे, जे आपल्या मुलांसोबत वेगवेगळ्या शहरांमध्ये राहतात.
व्याज वितरणाच्या बाबतीत; प्रत्येक तिमाहीच्या पहिल्या दिवशी म्हणजेच एप्रिल, जुलै, ऑक्टोबर आणि जानेवारी महिन्यांच्या पहिल्या तारखेला खातेधारकाच्या खात्यात व्याज जमा केले जाते. हे नियमित व्याज वितरण ज्येष्ठ नागरिकांना त्यांच्या मासिक खर्चाचे नियोजन करण्यास मदत करते.
ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना ही ज्येष्ठ नागरिकांसाठी एक आदर्श बचत योजना आहे. उच्च व्याजदर, सरकारी हमी, कर सवलत आणि नियमित व्याज वितरण या सर्व घटकांमुळे ही योजना आकर्षक ठरते. विशेषतः सेवानिवृत्तीनंतर स्थिर उत्पन्नाची गरज असणाऱ्या ज्येष्ठ नागरिकांसाठी ही योजना एक उत्तम पर्याय आहे. त्यामुळेच बहुतांश ज्येष्ठ नागरिक या योजनेकडे आकर्षित होतात.
कोणतीही आर्थिक गुंतवणूक करताना सर्व पैलूंचा विचार करणे महत्त्वाचे आहे. प्रत्येक व्यक्तीची आर्थिक परिस्थिती, गरजा आणि उद्दिष्टे वेगवेगळी असतात. त्यामुळे ज्येष्ठ नागरिकांनी आपल्या आर्थिक सल्लागाराशी चर्चा करून, आपल्या गरजांनुसार या योजनेत किती रक्कम गुंतवायची याचा निर्णय घ्यावा. योग्य नियोजनासह केलेली गुंतवणूक भविष्यात आर्थिक सुरक्षितता देऊ शकते आणि सेवानिवृत्तीनंतरचे जीवन अधिक सुखकर बनवू शकते.
