senior citizens will free; भारतीय समाजात ज्येष्ठ नागरिकांचा नेहमीच विशेष मान राखला गेला आहे. आधुनिक काळात त्यांच्या गरजा आणि आव्हाने लक्षात घेऊन भारत सरकारने अनेक महत्त्वपूर्ण योजना आखल्या आहेत. 2025 मध्ये या योजनांना नवीन दिशा देण्यात आली असून, त्यांच्या कल्याणासाठी विशेष तरतुदी करण्यात आल्या आहेत. या लेखात आपण अशा काही महत्त्वाच्या योजनांचा आढावा घेणार आहोत.
आयुष्मान भारत योजना – ज्येष्ठांसाठी आरोग्य सुरक्षा कवच आयुष्मान भारत ही सरकारची महत्त्वाकांक्षी योजना 2025 मध्ये नव्या स्वरूपात ज्येष्ठ नागरिकांसमोर आली आहे. या योजनेअंतर्गत 70 वर्षांवरील सर्व ज्येष्ठ नागरिकांना 5 लाख रुपयांपर्यंतचे मोफत आरोग्य विमा संरक्षण देण्यात येत आहे. सुमारे 6 कोटी ज्येष्ठ नागरिकांना याचा थेट लाभ होणार आहे. या योजनेचे सर्वात महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे यात उत्पन्नाची अट नाही. म्हणजेच समाजातील सर्व स्तरांतील ज्येष्ठ नागरिकांना याचा लाभ घेता येणार आहे.
या योजनेअंतर्गत सरकारी तसेच खाजगी रुग्णालयांमध्ये उपचार घेता येतात. विशेष म्हणजे क्लेम प्रक्रिया कॅशलेस आणि पेपरलेस करण्यात आली आहे, ज्यामुळे ज्येष्ठ नागरिकांना कोणताही त्रास होणार नाही. जुनाट आजारांवरील उपचारही या योजनेत समाविष्ट आहेत. थोडक्यात, ज्येष्ठ नागरिकांना दर्जेदार आरोग्य सेवा मिळावी आणि त्यांच्यावर आर्थिक बोजा पडू नये हा या योजनेचा मुख्य उद्देश आहे.
वृद्धापकाळ पेन्शन योजना – आर्थिक सुरक्षेचे कवच इंदिरा गांधी राष्ट्रीय वृद्धापकाळ निवृत्ती वेतन योजना (IGNOAPS) ही गरीब ज्येष्ठ नागरिकांसाठी महत्त्वाची योजना आहे. 2025 मध्ये या योजनेत महत्त्वपूर्ण सुधारणा करण्यात आल्या आहेत. 60 ते 79 वर्षे वयोगटातील लाभार्थ्यांना आता दरमहा 500 रुपये पेन्शन मिळते, तर 80 वर्षांवरील ज्येष्ठ नागरिकांना दरमहा 1000 रुपये पेन्शन दिले जाते.
या योजनेत पारदर्शकता आणण्यासाठी आधार कार्डशी लिंक करणे अनिवार्य करण्यात आले आहे. पेन्शनची रक्कम थेट लाभार्थ्यांच्या बँक खात्यात जमा केली जाते. दारिद्र्यरेषेखालील कुटुंबातील ज्येष्ठ नागरिकांना या योजनेचा लाभ घेता येतो. राज्य सरकारांना या रकमेत आणखी वाढ करण्याचे अधिकार देण्यात आले आहेत.
ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना (SCSS) – सुरक्षित गुंतवणुकीचा पर्याय ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना ही 60 वर्षांवरील नागरिकांसाठी एक आकर्षक गुंतवणूक पर्याय म्हणून समोर आली आहे. 2025 मध्ये या योजनेचा व्याजदर वार्षिक 8.2% इतका निश्चित करण्यात आला आहे, जो इतर बचत योजनांच्या तुलनेत बराच जास्त आहे.
या योजनेत किमान 1000 रुपयांपासून गुंतवणूक करता येते, तर कमाल मर्यादा 30 लाख रुपयांपर्यंत आहे. योजनेचा कालावधी 5 वर्षांचा असून तो आणखी 3 वर्षांपर्यंत वाढवता येतो. व्याज दर त्रैमासिक पद्धतीने दिला जातो, ज्यामुळे ज्येष्ठ नागरिकांना नियमित उत्पन्न मिळते.
भारत सरकारच्या या विविध योजना ज्येष्ठ नागरिकांच्या जीवनात महत्त्वपूर्ण बदल घडवून आणत आहेत. आरोग्य, आर्थिक सुरक्षा आणि बचतीच्या माध्यमातून त्यांना सन्मानाने जगण्याची संधी देत आहेत. आयुष्मान भारत योजनेमुळे त्यांना आरोग्याची काळजी घेणे सोपे झाले आहे. वृद्धापकाळ पेन्शन योजनेमुळे गरीब ज्येष्ठ नागरिकांना नियमित उत्पन्नाची हमी मिळाली आहे. तर SCSS सारख्या योजनांमुळे त्यांच्या बचतीवर चांगले परतावे मिळत आहेत.
या सर्व योजनांची अंमलबजावणी योग्य पद्धतीने होत असून, डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे त्यात पारदर्शकता आली आहे. आधार कार्ड लिंकिंग, थेट बँक खात्यात रक्कम जमा करणे यासारख्या उपाययोजनांमुळे भ्रष्टाचाराला आळा बसला आहे. या योजनांचा लाभ जास्तीत जास्त ज्येष्ठ नागरिकांपर्यंत पोहोचावा यासाठी सरकार सातत्याने प्रयत्नशील आहे.
सरकारच्या या प्रयत्नांमुळे ज्येष्ठ नागरिकांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडत आहेत. त्यांचे जीवनमान उंचावत असून त्यांना सामाजिक सुरक्षेची हमी मिळत आहे. भविष्यात अशा आणखी योजना येतील आणि त्यातून ज्येष्ठ नागरिकांच्या कल्याणाला अधिक चालना मिळेल, अशी अपेक्षा आहे.
