Shiv Bhojan Thali Anandacha Shidha Update; महाराष्ट्र सरकारच्या महत्त्वाकांक्षी ‘लाडकी बहीण’ योजनेमुळे राज्यातील इतर महत्त्वाच्या सामाजिक कल्याणकारी योजनांवर गंभीर परिणाम होण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे. दरवर्षी या योजनेवर सुमारे 50,000 कोटी रुपयांचा मोठा आर्थिक भार पडत असल्याने अन्न आणि नागरी पुरवठा विभागाला काही महत्त्वपूर्ण योजना बंद करण्याचा किंवा त्यांच्यावरील खर्च कमी करण्याचा विचार करावा लागत आहे.
गेल्या काही वर्षांमध्ये महाराष्ट्र सरकारने गरीब आणि गरजू नागरिकांसाठी काही अत्यंत महत्त्वाच्या योजना राबविल्या होत्या. त्यामध्ये ‘आनंदाचा शिधा’ आणि ‘शिवभोजन थाळी’ या दोन योजना विशेष महत्त्वाच्या मानल्या जात होत्या. या दोन्ही योजना गरिबांच्या अन्न सुरक्षेसाठी अत्यंत महत्त्वपूर्ण ठरल्या होत्या.
आनंदाचा शिधा योजने; अंतर्गत गरिबांना अत्यल्प किंमतीत महत्त्वाचे धान्य आणि तेल पुरविले जात होते. या योजनेत प्रत्येक लाभार्थ्याला केवळ 100 रुपयांत 1 किलो रवा, 1 किलो चणा डाळ, 1 किलो साखर आणि 1 लिटर पामतेल दिले जात होते. याचा महत्त्वपूर्ण फायदा गरिबांना होत होता. तर दुसरीकडे शिवभोजन थाळी योजनेमध्ये गरिबांना फक्त 10 रुपयांत पोषक आणि पौष्टिक जेवण उपलब्ध करून दिले जात होते.
शिवभोजन थाळी योजना; 2020 मध्ये सुरू करण्यात आली होती. या योजनेअंतर्गत प्रत्येक थाळीमध्ये 2 चपात्या, 1 वाटी भाजी, 1 वाटी भात आणि 1 वाटी वरण दिले जात होते. ही योजना कामगार, दैनिक मजुरी करणाऱ्या व अत्यंत गरिब घटकांसाठी अत्यंत महत्त्वाची ठरली होती.
सध्या ‘लाडकी बहीण’ योजनेवर; दरवर्षी मोठा आर्थिक निधी खर्च केला जात असल्याने राज्य सरकारसमोर आर्थिक आव्हान निर्माण झाले आहे. या योजनेवर दरवर्षी सुमारे 50,000 कोटी रुपये खर्च होत असल्याने इतर महत्त्वाच्या कल्याणकारी योजनांवर परिणाम होण्याची शक्यता आहे.
सूत्रांच्या माहितीनुसार, सरकार या परिस्थितीत दोन मार्गांपैकी एक निवडण्याच्या विचारात आहे. पहिला मार्ग म्हणजे ‘आनंदाचा शिधा’ आणि ‘शिवभोजन थाळी’ या योजना पूर्णपणे बंद करणे. दुसरा मार्ग म्हणजे या योजनांवरील खर्च लक्षणीय कमी करणे.
या परिस्थितीत अनेक महत्त्वाचे प्रश्न; का गरिबांसाठी असलेल्या या महत्त्वाच्या योजना बंद किंवा कमी करावयाच्या? लाडकी बहीण योजनेची आर्थिक तरतूद कशी कमी करता येईल? याबाबत सरकारला गांभीर्याने विचार करावा लागणार आहे.
अन्न आणि नागरी पुरवठा विभागाने या प्रकरणी लवकरच अंतिम निर्णय;
असी सर्वसामान्य नागरिकांमधून अपेक्षा व्यक्त केली जात आहे. राज्यातील गरिब कुटुंबांच्या अन्न सुरक्षेला कोणताही धोका येऊ नये, याची काळजी घेणे सध्याची सर्वात महत्त्वाची गोष्ट ठरणार आहे.
स्पष्ट आहे की, राज्य सरकारसमोर एक जटिल आव्हान आहे. एका बाजूला लाडकी बहीण योजनेची महत्ती आणि दुसरीकडे गरिबांच्या अन्न योजनांची आवश्यकता. या दोन्ही गोष्टींमध्ये योग्य संतुलन साधणे हे सध्याचे प्रमुख आव्हान आहे.