SSC HSC board exam; महाराष्ट्र राज्याच्या शिक्षण विभागाने अलीकडेच एक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे. इयत्ता दुसरी ते आठवीच्या पाठ्यपुस्तकांमध्ये वह्यांची कोरी पाने जोडण्याची योजना रद्द करण्यात आली आहे. या निर्णयामुळे शैक्षणिक वर्ष २०२५-२६ पासून विद्यार्थ्यांना पूर्वीप्रमाणेच स्वतंत्र पाठ्यपुस्तके मिळणार आहेत.
योजनेची पार्श्वभूमी
शैक्षणिक वर्ष २०२३-२४ मध्ये शिक्षण विभागाने एक नाविन्यपूर्ण प्रयोग म्हणून ही योजना सुरू केली होती. या योजनेमागील प्रमुख उद्दिष्टे होती:
१. विद्यार्थ्यांच्या दप्तराचे वाढते वजन कमी करणे २. ग्रामीण भागातील गरीब विद्यार्थ्यांना लेखन साहित्याची सोय करणे ३. शिक्षण साहित्याचे सार्वत्रिकीकरण करणे ४. प्रत्येक विद्यार्थ्यांपर्यंत शैक्षणिक साहित्य पोहोचवणे
योजनेचे मूल्यमापन आणि प्रतिसाद
बालभारतीने या योजनेची यशस्विता तपासण्यासाठी एक व्यापक ऑनलाइन सर्वेक्षण केले. या सर्वेक्षणात पुढील निष्कर्ष समोर आले:
- ९७% शिक्षकांनी योजनेला समर्थन दिले
- ९१.७७% पालकांनी सकारात्मक प्रतिसाद दिला
- ६८.९०% विद्यार्थ्यांना एकात्मिक पाठ्यपुस्तके आवडली
मात्र प्रत्यक्षात योजनेच्या अंमलबजावणीत अनेक समस्या आढळून आल्या:
१. विद्यार्थ्यांकडून पुस्तकातील कोऱ्या पानांचा अपेक्षित वापर झाला नाही २. अनेक विद्यार्थी स्वतंत्र वह्या आणि पुस्तके वापरत राहिले ३. दप्तराचे वजन कमी करण्याचे उद्दिष्ट साध्य झाले नाही ४. शैक्षणिक नोंदींसाठी पानांचा पुरेसा वापर झाला नाही
निर्णयामागील कारणे
शिक्षण विभागाने या योजना रद्द करण्यामागील प्रमुख कारणे पुढीलप्रमाणे आहेत:
१. योजनेचा अपेक्षित उद्देश साध्य न होणे २. शिक्षक, पालक आणि तज्ज्ञांकडून मिळालेला विरोध ३. विद्यार्थ्यांकडून मिळालेला अपुरा प्रतिसाद ४. शैक्षणिक गुणवत्तेवर होणारा संभाव्य परिणाम
नवीन निर्णयाचे स्वरूप
८ मार्च २०२३ रोजीचा मूळ शासन निर्णय अधिक्रमित करून पुढील महत्त्वाचे बदल करण्यात आले आहेत:
१. शैक्षणिक वर्ष २०२५-२६ पासून पूर्वीप्रमाणे स्वतंत्र पाठ्यपुस्तके २. वह्यांची कोरी पाने वगळण्यात येणार ३. विषयवार स्वतंत्र पुस्तके उपलब्ध करून देण्यात येणार
तज्ज्ञांचे मत
बालभारतीच्या माजी विद्या सचिव धनवंती हर्डीकर यांनी या निर्णयाचे स्वागत केले आहे. त्यांच्या मते, पाठ्यपुस्तकांमध्ये कोरी पाने समाविष्ट करणे निरुपयोगी ठरल्याचे मान्य करून हा निर्णय रद्द करणे हे योग्य पाऊल आहे. त्यांनी पूर्वीप्रमाणे विषयवार पुस्तके देण्याच्या निर्णयाची अपेक्षा व्यक्त केली आहे.
निर्णयाचे महत्त्व आणि परिणाम
हा निर्णय अनेक दृष्टीने महत्त्वाचा आहे:
१. विद्यार्थ्यांना अधिक सुस्पष्ट आणि सुव्यवस्थित अभ्यास साहित्य मिळेल २. शिक्षकांना अध्यापनात अधिक सोयीचे होईल ३. पालकांना शैक्षणिक साहित्याची खरेदी अधिक सुलभ होईल ४. शैक्षणिक गुणवत्ता वाढीस मदत होईल
शिक्षण विभागाने घेतलेला हा निर्णय विद्यार्थी, शिक्षक आणि पालक यांच्या हिताचा विचार करून घेतला आहे. एका प्रयोगात्मक योजनेचे मूल्यमापन करून, त्यातील त्रुटी ओळखून आणि योग्य वेळी योग्य निर्णय घेऊन शिक्षण विभागाने आपली कार्यक्षमता सिद्ध केली आहे. या निर्णयामुळे येत्या शैक्षणिक वर्षापासून विद्यार्थ्यांना अधिक चांगल्या प्रकारे शिक्षण घेता येईल आणि शैक्षणिक गुणवत्ता वाढीस मदत होईल.
