ST Travel Free; महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळ (एसटी) ही महाराष्ट्राच्या विकासाची आणि प्रगतीची एक महत्त्वपूर्ण साक्षीदार आहे. केवळ तीन बसपासून सुरू झालेला हा प्रवास आज 15,000 हून अधिक बसेसपर्यंत विस्तारला आहे. एसटी महामंडळाने आपल्या सेवांमध्ये सातत्याने विकास आणि विस्तार करत नागरिकांच्या गरजा भागवण्याचा प्रयत्न केला आहे. 2025 मध्ये आणखी 2,640 नवीन बसेस दाखल होणार असून, या नवीन लाल परी राज्यभरातील प्रत्येक मार्गावर धावताना दिसणार आहेत.
एसटी महामंडळाने समाजातील विविध घटकांच्या गरजा लक्षात घेऊन अनेक महत्त्वपूर्ण पावले उचलली आहेत. महाराष्ट्र शासनाने एसटी प्रवासात 32 विविध सामाजिक घटकांना 25% ते 100% पर्यंत प्रवास सवलती जाहीर केल्या आहेत. या सवलतींमुळे समाजातील सर्व स्तरातील नागरिकांना परवडणाऱ्या दरात प्रवास करणे शक्य झाले आहे.
विद्यार्थ्यांसाठी; एसटी महामंडळाने विशेष तरतुदी केल्या आहेत. शाळेत जाण्या-येण्यासाठी साध्या एसटी बसमध्ये 100% मोफत प्रवास, मासिक पास योजनेंतर्गत 66.67% सवलत, तसेच परीक्षा आणि शैक्षणिक सहलींसाठी 50% सवलत अशा विविध सवलती देण्यात आल्या आहेत. विशेष म्हणजे आजारी पालकांना भेटण्यासाठीही विद्यार्थ्यांना 50% प्रवास सवलत दिली जाते.
ज्येष्ठ नागरिकांच्या सन्मानार्थ त्यांनाही विशेष सवलती देण्यात आल्या आहेत. सर्व ज्येष्ठ नागरिकांना 50% सवलत दिली जात असून, 75 वर्षांवरील नागरिकांना वातानुकूलित शिवशाही बसमध्येही सवलत मिळते. त्यांना सहा दिवसांपर्यंत वातानुकूलित बसमध्ये प्रवासाची सुविधा उपलब्ध करून देण्यात आली आहे.
महिलांच्या सक्षमीकरणासाठी; 2023 च्या अर्थसंकल्पात एक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेण्यात आला. सर्व महिला प्रवाशांना एसटी तिकिटात 50% सरसकट सवलत देण्यात येत आहे. या निर्णयामुळे महिलांना आता फक्त अर्धे तिकीट भाडे भरावे लागत आहे, ज्यामुळे त्यांच्या आर्थिक स्वातंत्र्याला चालना मिळाली आहे.
समाजातील विशेष प्रतिभावंत व्यक्तींनाही एसटी महामंडळाने विशेष मान्यता दिली आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर समाज भूषण पुरस्कार विजेते, अर्जुन, द्रोणाचार्य, दादाजी कोंडदेव व छत्रपती पुरस्कारप्राप्त खेळाडू, राष्ट्रपिता महात्मा गांधी राज्यस्तरीय व्यसनमुक्ती सेवा पुरस्कार प्राप्त व्यक्ती यांना 100% मोफत प्रवास सुविधा देण्यात आली आहे. पत्रकार आणि स्वातंत्र्यसैनिकांनाही विशेष सवलती देण्यात आल्या आहेत.
ग्रामीण भागातील मुलींच्या शिक्षणाला प्रोत्साहन देण्यासाठी अहिल्याबाई होळकर योजना राबवली जात आहे. या योजनेअंतर्गत इयत्ता 5वी ते 12वी पर्यंत शिक्षण घेणाऱ्या ग्रामीण भागातील मुलींना 100% मोफत प्रवास सुविधा दिली जाते. या योजनेमुळे ग्रामीण भागातील मुलींच्या शिक्षणाला चालना मिळाली असून, त्यांच्या गळतीचे प्रमाण कमी होण्यास मदत झाली आहे.
आरोग्याच्या दृष्टीने गंभीर आजारांनी ग्रस्त असलेल्या रुग्णांसाठीही एसटी महामंडळाने महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आहे. सिकलसेल, एचआयव्ही बाधित आणि डायलिसिस रुग्णांना राज्यभरात मोफत प्रवास सुविधा देण्यात येत आहे. या निर्णयामुळे गंभीर आजारांनी ग्रस्त असलेल्या रुग्णांना उपचारासाठी येण्या-जाण्याचा आर्थिक भार कमी झाला आहे.
एसटी महामंडळाने काळानुरूप आपल्या सेवांमध्ये महत्त्वपूर्ण बदल केले आहेत. शिवनेरी आणि शिवशाही सारख्या दर्जेदार सेवा सुरू केल्या आहेत. पर्यावरणपूरक ई-बस सेवांचा समावेश करण्यात आला आहे. प्रवाशांच्या सुखसोयींसाठी आरामदायी लक्झरी बसेस आणि स्लीपर कोच बसेसची सुविधा उपलब्ध करून देण्यात आली आहे.
एसटी महामंडळाने दिलेल्या सर्व सवलती आणि नियमांची संपूर्ण माहिती प्रवाशांना सहज मिळावी यासाठी एमएसआरटीसी च्या अधिकृत वेबसाइटवर (msrtc.maharashtra.gov.in) उपलब्ध करून दिली आहे. या माध्यमातून प्रवाशांना आपल्या प्रवासाचे नियोजन करणे सोपे झाले आहे.
अशा प्रकारे, महाराष्ट्र एसटी महामंडळाने केवळ वाहतूक सेवाच नव्हे तर समाजातील विविध घटकांना सामावून घेण्याचे महत्त्वपूर्ण काम केले आहे. विविध सवलती आणि योजनांद्वारे सर्वसामान्य नागरिकांना परवडणारा प्रवास उपलब्ध करून दिला आहे. नवीन बसेसची भर आणि सेवांचे आधुनिकीकरण यामुळे एसटी खऱ्या अर्थाने महाराष्ट्राची जीवनवाहिनी बनली आहे. प्रवाशांच्या सुरक्षिततेसह त्यांच्या सोयी-सुविधांकडे विशेष लक्ष देऊन एसटी महामंडळाने आपली सेवा अधिक लोकाभिमुख केली आहे.
