Sukanya Yojana apply; महाराष्ट्र शासनाने राज्यातील मुलींच्या शिक्षण, आरोग्य आणि सर्वांगीण विकासासाठी एक महत्त्वाकांक्षी पाऊल उचलले आहे. ‘माझी कन्या भाग्यश्री सुधारित योजना’ या नावाने ओळखली जाणारी ही योजना १ ऑगस्ट २०१७ पासून कार्यान्वित झाली असून, यामध्ये मुलींच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी विशेष आर्थिक तरतूद करण्यात आली आहे. या योजनेमुळे राज्यातील लाखो मुलींच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडून येणार आहे.
योजनेची मूलभूत उद्दिष्टे;
या योजनेमागील प्रमुख उद्दिष्टे अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहेत. मुलींच्या जन्माला प्रोत्साहन देणे, लिंग निवडीस प्रतिबंध करणे, मुलींच्या शिक्षणास चालना देणे आणि त्यांच्या आरोग्याचा दर्जा उंचावणे ही त्यातील प्रमुख उद्दिष्टे आहेत. विशेष म्हणजे, ज्या कुटुंबांचे वार्षिक उत्पन्न सात लाख पन्नास हजार रुपयांपर्यंत आहे, अशा सर्व समाज घटकांतील कुटुंबांना या योजनेचा लाभ घेता येतो. यामुळे मोठ्या प्रमाणावर कुटुंबांना या योजनेचा फायदा मिळू शकतो.
आर्थिक लाभांचे स्वरूप;
या योजनेअंतर्गत दिला जाणारा आर्थिक लाभ हा एक मुलगी किंवा दोन मुली यांच्या संख्येवर अवलंबून आहे. एका मुलीनंतर कुटुंब नियोजन शस्त्रक्रिया केल्यास, शासनाकडून मुलीच्या नावे पन्नास हजार रुपये बँकेत मुदत ठेव म्हणून गुंतवले जातात. दोन मुलींच्या बाबतीत, प्रत्येक मुलीच्या नावे पंचवीस हजार रुपये याप्रमाणे एकूण पन्नास हजार रुपये गुंतवले जातात. या रकमेवरील व्याज मुलीला तिच्या वयाच्या विविध टप्प्यांवर मिळत राहते, जे तिच्या शिक्षणासाठी आणि इतर विकासात्मक गरजांसाठी उपयोगी पडते.
पात्रता निकष आणि आवश्यक कागदपत्रे;
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही महत्त्वपूर्ण कागदपत्रे आवश्यक आहेत:
१. मुलीचे जन्म नोंदणी प्रमाणपत्र अनिवार्य आहे
२. १ ऑगस्ट २०१७ रोजी किंवा त्यानंतर जन्मलेल्या मुलींसाठीच योजना लागू आहे
३. कुटुंब नियोजन शस्त्रक्रियेचे प्रमाणपत्र सादर करणे आवश्यक आहे
४. तहसीलदारांकडून प्राप्त केलेला वार्षिक उत्पन्नाचा दाखला आवश्यक आहे
५. मुलीने १८ वर्षे पूर्ण करेपर्यंत अविवाहित असणे बंधनकारक आहे
६. इयत्ता दहावी परीक्षा उत्तीर्ण होणे आवश्यक आहे
विशेष तरतुदी आणि नियम;
या योजनेमध्ये काही विशेष तरतुदी करण्यात आल्या आहेत:
१. बालगृहातील अनाथ मुलींसाठी देखील ही योजना लागू आहे
२. दत्तक पालकांनाही या योजनेचा लाभ घेता येतो
३. मुलीच्या नैसर्गिक मृत्यूच्या प्रसंगी संपूर्ण रक्कम पालकांना मिळते
४. प्रत्येक लाभार्थी मुलीसाठी स्वतंत्र बँक खाते उघडले जाते
मात्र काही अटींचे पालन न केल्यास लाभ रद्द होऊ शकतात:
१. तिसऱ्या अपत्याच्या जन्मानंतर योजनेचे सर्व लाभ रद्द होतात २. शाळा सोडल्यास किंवा दहावी परीक्षेत अनुत्तीर्ण झाल्यास लाभ रद्द होतात
अर्ज प्रक्रिया आणि अंमलबजावणी;
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी संबंधित बालविकास प्रकल्प अधिकारी (ग्रामीण/नागरी) यांच्याकडे अर्ज सादर करावा लागतो. एका मुलीच्या बाबतीत एका वर्षाच्या आत आणि दोन मुलींच्या बाबतीत सहा महिन्यांच्या आत कुटुंब नियोजन शस्त्रक्रिया करून त्याचे प्रमाणपत्र सादर करणे आवश्यक आहे.
ही योजना बँक ऑफ महाराष्ट्र मार्फत राबविली जात असून, यात कोणत्याही मध्यस्थाचा सहभाग नाही. मुलीच्या नावे रक्कम जमा केल्यानंतर मूळ गुंतवणूक प्रमाणपत्राची प्रत लाभार्थ्यांना दिली जाते व त्याची एक प्रत शासकीय कार्यालयात जमा केली जाते.
योजनेचे महत्त्व आणि प्रभाव;
‘माझी कन्या भाग्यश्री’ योजना ही केवळ आर्थिक मदतीची योजना नाही, तर ती मुलींच्या सर्वांगीण विकासाला प्राधान्य देणारी एक महत्त्वाची योजना आहे. या योजनेमुळे मुलींच्या शिक्षणाला प्रोत्साहन मिळते, त्यांच्या आर्थिक सुरक्षिततेची हमी मिळते आणि त्यांच्या भविष्यातील विकासाला चालना मिळते.
आजच्या महागाईच्या काळात पन्नास हजार रुपये ही रक्कम मुलींच्या शिक्षणासाठी आणि विकासासाठी महत्त्वपूर्ण ठरू शकते. या योजनेमुळे पालकांना मुलींच्या शिक्षणासाठी आर्थिक आधार मिळतो आणि मुलींच्या शिक्षणाबाबत असणारी त्यांची चिंता कमी होते.
‘माझी कन्या भाग्यश्री’ योजना ही महाराष्ट्र शासनाची एक महत्त्वाकांक्षी योजना असून, ती मुलींच्या सर्वांगीण विकासासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या योजनेमुळे मुलींच्या शिक्षणाला प्रोत्साहन मिळणार असून, त्यांच्या भविष्यातील गरजांसाठी आर्थिक तरतूद केली जात आहे. सर्व पात्र नागरिकांनी या योजनेचा लाभ घ्यावा आणि आपल्या मुलींच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी एक पाऊल पुढे टाकावे.
