Vidyalakshmi Yojana; शिक्षण हे प्रत्येक व्यक्तीच्या जीवनातील एक महत्वाचा पैलू आहे. विशेषतः मुलींच्या शिक्षणाला चालना देण्यासाठी केंद्र सरकारने एक महत्वाकांक्षी योजना सुरू केली आहे. पीएम विद्यालक्ष्मी योजना ही मुलींच्या उच्च शिक्षणासाठी एक क्रांतिकारी पाऊल ठरणार आहे. या योजनेमुळे आर्थिक अडचणींमुळे अनेक मुलींचे शिक्षण थांबणार नाही.
पीएम विद्यालक्ष्मी योजनेचे स्वरूप आणि वैशिष्ट्ये; अत्यंत आकर्षक आहेत. या योजनेंतर्गत मुलींना विना गॅरेंटर आणि मॉर्टगेजशिवाय केवळ 3 टक्के व्याजदराने साडेसात लाख रुपयांपर्यंतचे शैक्षणिक कर्ज उपलब्ध होणार आहे. ही योजना पीएम उच्चतर शिक्षा अभियानाचा एक भाग असून, 2024 हे या योजनेचे पहिलेच वर्ष आहे.
योजनेची व्याप्ती; पाहता, केंद्र सरकारने देशातील 860 नामांकित शैक्षणिक संस्थांशी करार केला आहे. विशेष म्हणजे या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी विद्यार्थिनींना पीएम विद्यालक्ष्मी पोर्टलवर जाऊन अर्ज करावा लागेल. महत्वाची बाब म्हणजे अभ्यासक्रमाच्या पहिल्या वर्षात प्रवेश घेणाऱ्या विद्यार्थिनींनाच या योजनेचा लाभ घेता येईल.
महाराष्ट्रातील विद्यापीठांनी या योजनेची माहिती आपल्या संलग्नित महाविद्यालयांपर्यंत पोहोचवली आहे. कवयित्री बहिणाबाई चौधरी उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठाच्या विद्यार्थी विकास विभागाचे संचालक प्रा. जयेंद्र लेकुरवाळे यांनी महाविद्यालयांना पत्र पाठवून या योजनेची सविस्तर माहिती दिली आहे.
योजनेच्या नियमांकडे पाहिले असता, भारत सरकार 7.5 लाख रुपयांपर्यंतच्या कर्जाच्या रकमेसाठी 75 टक्के क्रेडिट गॅरंटी देणार आहे. याचा थेट फायदा बँकांना होणार असून, त्यामुळे त्या विद्यार्थिनींना अधिक सहजतेने कर्ज मंजूर करू शकतील. या योजनेत उत्पन्न मर्यादेचेही निकष ठेवले आहेत. ज्या विद्यार्थिनींचे कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न 8 लाख रुपयांपर्यंत आहे, त्यांना 10 लाख रुपयांपर्यंतच्या कर्जावर केवळ 3 टक्के व्याज आकारले जाईल.
विशेष म्हणजे साडेचार लाख रुपयांपर्यंत वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्न असलेल्या विद्यार्थिनींसाठी सध्याच्या व्याज सवलतीव्यतिरिक्त अतिरिक्त सवलती देण्यात येणार आहेत. यामुळे आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकातील मुलींनाही उच्च शिक्षणाची संधी मिळणार आहे.
महाराष्ट्र राज्याने या वर्षापासून मुलींच्या व्यावसायिक शिक्षणासाठी महत्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे. राज्यातील मुलींना व्यावसायिक अभ्यासक्रमाचे शिक्षण मोफत करण्यात आले आहे. यामध्ये शैक्षणिक शुल्क आणि परीक्षा शुल्क माफ करण्यात आले असून, यामुळे विद्यार्थिनींना 85 टक्के शुल्कातून मोठा दिलासा मिळाला आहे.
पीएम विद्यालक्ष्मी योजनेचे एक महत्वाचे वैशिष्ट्य; म्हणजे महाराष्ट्राबाहेरील मोठ्या शैक्षणिक संस्थांमध्येही शिक्षण घेता येणार आहे. यामुळे राज्यातील मुलींना देशाच्या कोणत्याही भागात जाऊन उच्च दर्जाचे शिक्षण घेण्याची संधी मिळणार आहे. हे विशेषतः त्या विद्यार्थिनींसाठी वरदान ठरणार आहे ज्यांना नामांकित संस्थांमध्ये शिक्षण घ्यायचे आहे पण आर्थिक अडचणींमुळे त्या आपले स्वप्न साकार करू शकत नव्हत्या.
या योजनेमुळे मुलींच्या शिक्षणाला नवी दिशा मिळणार आहे. शिक्षणातील लैंगिक असमानता दूर करण्यासाठी आणि मुलींना सक्षम करण्यासाठी ही योजना महत्वपूर्ण भूमिका बजावणार आहे. शिक्षणाच्या माध्यमातून मुलींचे सक्षमीकरण करणे हे या योजनेचे प्रमुख उद्दिष्ट आहे.
या योजनेमुळे केवळ विद्यार्थिनींनाच नव्हे तर त्यांच्या कुटुंबांनाही मोठा दिलासा मिळणार आहे. अनेक पालक मुलींच्या शिक्षणासाठी कर्ज घेण्यास संकोच करतात किंवा आर्थिक अडचणींमुळे त्यांना कर्ज मिळत नाही. मात्र या योजनेमुळे ही अडचण दूर होणार आहे. विना गॅरंटर आणि कमी व्याजदराने मिळणारे कर्ज हे या योजनेचे सर्वात मोठे आकर्षण आहे.
पीएम विद्यालक्ष्मी योजना ही मुलींच्या उच्च शिक्षणासाठी एक महत्वपूर्ण पाऊल आहे. या योजनेमुळे आर्थिक अडचणींमुळे मुलींचे शिक्षण थांबणार नाही आणि त्यांना आपल्या स्वप्नांची पूर्तता करण्याची संधी मिळणार आहे. शिक्षणातून सक्षमीकरण हा या योजनेचा मूळ हेतू असून, यामुळे देशाच्या विकासाला नवी दिशा मिळणार आहे.
